ahmetbeyler
Yeni Üye
Toplam 1500 sayfadan oluşan üç ciltlik “Türkiye’de Sinema Sansürünün Tarihi” isimli eser Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi öğretim vazifelileri Doç. Dr. Ali Karadoğan ve Prof. Dr. Ruken Öztürk ile Telif Hakları Genel Müdürü Ziya Taşkent ile Arşiv Daire Lideri Serhat Dalgıç’ın işbirliği ile hazırlandı.
Hürriyet’ten Umut Erdem’in haberine nazaran iki yıl inceleme daha sonrasında çıkan kitapta, 1182 yerli senaryo, 513 yerli, 758 yabancı Sinema olmak üzere 2 bin 453 sinemanın reddedildiği, 4 bin 757 sinemanın de koşullu kabul edildiği görüldü.
BİRİNCİ KARARLAR 1932’DE
Araştırmalar kararında Türkiye’nin sansürle ilgili kararların yazıldığı defterlerin 1932’nin ağustosundan itibaren tutulduğu kaydedildi. 1932 imali Muhsin Ertuğrul’un Kaçakçılar yapıtının defterlerdeki birinci eser olduğu açıklandı. Ertuğrul’un bir daha “Bir Millet Uyanıyor (1932)” ve “Söz Bir Allah Bir (1933)” sinemaları birinci yapıtlardan oldu. Kitaba yazdığı önsözde Türk Sinemasının 1914’te Fuat Uzkınay’ın “Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı” sinemasının valiliklerce denetlendiğini belirten Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, “1932 prestijiyle yürürlüğe giren ‘Sinema Sinemalarının Denetimine İlişkin Talimatname’ ile de Sansür kurumsallaşmıştır. Yapıtta, birden fazla birinci sefer kamuoyu dikkatine gelecek olan çarpıcı sansür uygulamaları yer almaktadır. Bu çalışmayı yalnızca ülkemizin sinema geçmişine değil yakın siyasal ve toplumsal tarihimize de objektif bir bakış olarak pahalandırmak mümkün” dedi. Hürriyet, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün depo ve arşivine girerek ciltleri inceledi…
‘KEMAL SUNAL’IN BU CÜMLELERİNİN KESİLMESİNE…’
* Kibar Feyzo (1978): Kibar Feyzo’nun ‘Bu sistem durdukça davul dengi dengine çalmaz’, köy kızlarının ve delikanlılarının karşılıklı söylemiş oldukleri ‘Bu nizam yüz karası, ağalık Allah belası, bu sistemi ne yapmak gerek, merdivenden itmek gerek, tıngır mıngır giderken peşinde göbek atmak’ üzere söyleşilerin bulunduğu, Maho Ağa’nın Bilo’nun sırtına basarak attan inme sahnesinde aşağılayıcı bir imaj verildiği, Maho Ağa’nın Kibar Feyzo’yu, haklarını istedikleri için köy meydanında falakaya yatırarak ağanın bir devlet gücü üzere simgelenmek istendiği, İstanbul sokaklarında manzara olarak, ‘Bu sistem değişecek Faşo Ağa’ yazılı sloganların verildiği… Görüntü kasetinin halka gösterilmesi sakıncalı olduğuna oybirliği ile karar verilmiştir.
TOSUN PAŞA KOŞULU
* Kapıcılar Hükümdarı (Kemal Sunal-1977): MEB, “Kemal Sunal’ın doktora, ‘Bana bak tabip karımın orasını burasını elleme’ ve karısına söylemiş olduği ‘Yanına gelmiyorum da bu çocuk nasıl oldu’ cümlesinin çıkarılması kaidesi ile kabul oyu vermiştir.
* Tosun Paşa (1976): “Askerlik onur ve haysiyetine muhalif sahneler” olmaması kaidesiyle (İçişleri ve Genelkurmay temsilcisi) kabul.
* Hababam Sınıfı Tatilde (1977): Emniyet Genel Müdürlüğü temsilcisi “Eğitim ve öğretim kurumlarımızın küçük düşürülmesine vesile olacak sahnelere yer verilmemesi koşuluyla kabul” diyerek şerh düşmüştür.
* Zühdü (1977): “Kızlar ile oğulların samanlıktaki buluşmalarını gösteren sahnelerin”, “Kahvede her insanın içerisinde kız isteme geçen sahnelerin” çıkarılması şartı yazılmış, MEB üyesi “Film, Türk milletinin bedellerini tezyif etmektedir. Bu haliyle oynaması sakıncalıdır” şerhini düşmüştür.
* Zübük (1980): “Valinin merasimle karşılanmasını müteakip parti ocak lideri Zübük ile kucaklaşması, kolunu valinin omzuna atarak yürümeleri, vali ile birlikte kürsüde konuşması sahnesi” çıkartılmalı.
* Köşeyi Dönen Adam: Sinemada sol içerikli duvar yazıları görüldüğü, halkın sömürüldüğünü vurgulayan 1 Mayıs Marşı’nın kelamlarının sinemada fon ve ses olarak görüntülendiği… Bu haliyle gösterilmesi sakıncalıdır.
BÜLENT ERSOY SORUSU
* Acı Ekmek (Bülent Ersoy- 1985): Bülent Ersoy’un “cinsiyeti”nin “kadın” mı yoksa “erkek” mi olduğunun tespiti üzerinden yürüyen tartışma, uzun bir dava sürecine de mevzu oldu. Sinemada, başkadın oyuncu olarak oynayan Bülent Ersoy’un bayan kılığında sahneye çıkmasına yasal bir mahzur bulunup bulunmadığı ve bu rolünden dolayı sinema hakkında yapılacak sürece temel olmak üzere Bakanlık’tan görüş alınması orta sonucu verildi. Ersoy’un cinsiyeti hakkında sorulan soruya İstanbul Valiliği’nce “erkek” olarak tashih edildiği anlaşılmaktadır. Nüfus kayıt meselade erkek olarak tahsis bakılırsan, ayrıyeten bayan sıfatıyla sahneye çıkması yetkili mercilerce engellenen Ersoy’un tam manasıyla başkadın oyuncusu olarak “Acı Ekmek” sinemasındaki rol durumu tam bir vuzuha kavuşturuluncaya kadar gösterilmesi sakıncalıdır.
MÜJDE AR’A KOŞULLU MÜSAADE
* İsmi Vasfiye (Müjde Ar-1985): Senaryo sonucunda “Vasfiye’nin kayınpederinin Vasfiye’ye duyduğu cinsel isteği belirten ve bu imajı yaratacak sarkıntılık sahnelerine yer verilmemek şartıyla” sakınca yoktur.
* Aaahh Belinda (Müjde Ar- 1986): “Senaryoda yer alan ‘Elif, Selim, Burhan (erkekler eşcinsel) manzaralı halde gelirler’ sahnesinin çıkarılması” koşuluyla müsaade verilmiştir.
BALAYINA MAKAS
* Utanmaz Adam (Türkan Şoray-Sadri Alışık- 1976): “Balayına çıktıkları otel odasında karşılıklı konuşmalar haricindeki sevişme sahnelerinin tamamının” çıkarılması.
* Ben Bir Garip Keloğlanım: Senaryonun sinemaya alınmasının sakıncalı olduğu…
* Olur mu Dersiniz (Enis Fosforoğlu-Levent Kırca 1976): Eser reddedilmiştir.
* Bülbül Ailesi (1976): “Kayınpederin turist kızı okşadığı manzaraların çıkarılması”…
* Kolombo Şakir (1976): “Aydemir Akbaş’ın söylemiş olduği “Hatta pompa bile var” cümlesinin” ve “poposunu çıkararak yürüdüğü sahnenin” çıkarılması…
* İntikam Benim (Cüneyt Arkın-1982): “Filmde ‘Erkekler de Ağlar’ isminin kullanılmaması kaydı” ile karar verilmiştir.”
* Erkek Hoşu Sefil Bilo (İlyas Salman-Şener Şen-1979): “Filmin çeşitli yerlerinde görülen ve astsubayın TSK Kıyafet Kararnamesi’ne karşıt giyimi” ve “şaşılığının bariz olarak görüldüğü sahnelerin çıkarılması koşuluyla” karar yazılmıştır. Genelkurmay Başkanlığı temsilcisi ağanın evli olduğu biçimde ikinci kere evlenmesi sebebiyle ayrışık oy kullanmıştır.
HABABAM’DAN ÇIKANLAR
* Hababam Sınıfı (1975): “Coğrafya öğretmeni Rıza’nın öğrencisi Recep’e yoklama yaptırdığı, ‘açın kitaplarınızı ve 147’den 157’ye kadar okuyun’ kelamı ile Rıza’nın uyukladığı sahnenin çıkarılması”, “Müdür Muavini Mahmut’un ‘Kel’ lakabının öğrenciler tarafınca kullanılmaması” ve “Öğretmenlerin davranışlarının, öğretmenlik vakarını zedeleyici nitelikte olmaması koşulu ile ekseriyetle” eser kabul edilmiştir. “Öğretmenin Tevfik Fikret’in mevt günü konusunda talebeler tarafınca kandırılmasının”, “Öğretmen Sema’nın ağzından arkadaşlarının Şaban’a gönderdiği mektupların” çıkarılması ve “Müdür tarafınca Akil hocanın işine son verilmeyip bunun bir ihtimal olduğunun belirtilmesi koşulu ile” eser kabul edilmiştir.
* Mavi Boncuk (Tarık Akan-Emel Sayın-1975): “Bir sahnede Tarık Akan’ın Emel Sayın’a, Kemal Sunal’ı kastederek söylemiş olduği ‘Yalova’da doğduğu için kaymakam diyoruz’ kelamının çıkarılması” kuralıyla kabul sonucu verilmiştir.
KADİR İNANIR’A MÜDDET HUDUDU
* Bedel (Kadir İnanır-1983): “Filmin iki yerinde Kadir İnanır ile Kristin Haydar’ın sevişme sahnelerinin uzunluğu kısaltılarak ikişer dakika periyodik sevişme sahnesi bırakılmıştır.”
* Güneş Doğarken (1984): “İstanbul’daki genelev sahnesinde Hülya Avşar’ın merdivenden inerek eliyle bluzunu omzundan sıyırdığı sahniçin daha sonraki kısmın vizite 1000 TL yazısının sahnesi dahil olmak üzere, ayrıyeten Hülya Avşar ile Kadir İnanır’ın öpüştükleri sahnede Hülya Avşar’ın yüzüne Kadir İnanır’ın gölgesinin düştüğü kısımdan daha sonraki öpüşme sahnesinin çıkarılması” durumunda gösterilmesinde sakınca bulunmamaktadır.
Hürriyet’ten Umut Erdem’in haberine nazaran iki yıl inceleme daha sonrasında çıkan kitapta, 1182 yerli senaryo, 513 yerli, 758 yabancı Sinema olmak üzere 2 bin 453 sinemanın reddedildiği, 4 bin 757 sinemanın de koşullu kabul edildiği görüldü.
BİRİNCİ KARARLAR 1932’DE
Araştırmalar kararında Türkiye’nin sansürle ilgili kararların yazıldığı defterlerin 1932’nin ağustosundan itibaren tutulduğu kaydedildi. 1932 imali Muhsin Ertuğrul’un Kaçakçılar yapıtının defterlerdeki birinci eser olduğu açıklandı. Ertuğrul’un bir daha “Bir Millet Uyanıyor (1932)” ve “Söz Bir Allah Bir (1933)” sinemaları birinci yapıtlardan oldu. Kitaba yazdığı önsözde Türk Sinemasının 1914’te Fuat Uzkınay’ın “Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı” sinemasının valiliklerce denetlendiğini belirten Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, “1932 prestijiyle yürürlüğe giren ‘Sinema Sinemalarının Denetimine İlişkin Talimatname’ ile de Sansür kurumsallaşmıştır. Yapıtta, birden fazla birinci sefer kamuoyu dikkatine gelecek olan çarpıcı sansür uygulamaları yer almaktadır. Bu çalışmayı yalnızca ülkemizin sinema geçmişine değil yakın siyasal ve toplumsal tarihimize de objektif bir bakış olarak pahalandırmak mümkün” dedi. Hürriyet, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün depo ve arşivine girerek ciltleri inceledi…
‘KEMAL SUNAL’IN BU CÜMLELERİNİN KESİLMESİNE…’
* Kibar Feyzo (1978): Kibar Feyzo’nun ‘Bu sistem durdukça davul dengi dengine çalmaz’, köy kızlarının ve delikanlılarının karşılıklı söylemiş oldukleri ‘Bu nizam yüz karası, ağalık Allah belası, bu sistemi ne yapmak gerek, merdivenden itmek gerek, tıngır mıngır giderken peşinde göbek atmak’ üzere söyleşilerin bulunduğu, Maho Ağa’nın Bilo’nun sırtına basarak attan inme sahnesinde aşağılayıcı bir imaj verildiği, Maho Ağa’nın Kibar Feyzo’yu, haklarını istedikleri için köy meydanında falakaya yatırarak ağanın bir devlet gücü üzere simgelenmek istendiği, İstanbul sokaklarında manzara olarak, ‘Bu sistem değişecek Faşo Ağa’ yazılı sloganların verildiği… Görüntü kasetinin halka gösterilmesi sakıncalı olduğuna oybirliği ile karar verilmiştir.
TOSUN PAŞA KOŞULU
* Kapıcılar Hükümdarı (Kemal Sunal-1977): MEB, “Kemal Sunal’ın doktora, ‘Bana bak tabip karımın orasını burasını elleme’ ve karısına söylemiş olduği ‘Yanına gelmiyorum da bu çocuk nasıl oldu’ cümlesinin çıkarılması kaidesi ile kabul oyu vermiştir.
* Tosun Paşa (1976): “Askerlik onur ve haysiyetine muhalif sahneler” olmaması kaidesiyle (İçişleri ve Genelkurmay temsilcisi) kabul.
* Hababam Sınıfı Tatilde (1977): Emniyet Genel Müdürlüğü temsilcisi “Eğitim ve öğretim kurumlarımızın küçük düşürülmesine vesile olacak sahnelere yer verilmemesi koşuluyla kabul” diyerek şerh düşmüştür.
* Zühdü (1977): “Kızlar ile oğulların samanlıktaki buluşmalarını gösteren sahnelerin”, “Kahvede her insanın içerisinde kız isteme geçen sahnelerin” çıkarılması şartı yazılmış, MEB üyesi “Film, Türk milletinin bedellerini tezyif etmektedir. Bu haliyle oynaması sakıncalıdır” şerhini düşmüştür.
* Zübük (1980): “Valinin merasimle karşılanmasını müteakip parti ocak lideri Zübük ile kucaklaşması, kolunu valinin omzuna atarak yürümeleri, vali ile birlikte kürsüde konuşması sahnesi” çıkartılmalı.
* Köşeyi Dönen Adam: Sinemada sol içerikli duvar yazıları görüldüğü, halkın sömürüldüğünü vurgulayan 1 Mayıs Marşı’nın kelamlarının sinemada fon ve ses olarak görüntülendiği… Bu haliyle gösterilmesi sakıncalıdır.
BÜLENT ERSOY SORUSU
* Acı Ekmek (Bülent Ersoy- 1985): Bülent Ersoy’un “cinsiyeti”nin “kadın” mı yoksa “erkek” mi olduğunun tespiti üzerinden yürüyen tartışma, uzun bir dava sürecine de mevzu oldu. Sinemada, başkadın oyuncu olarak oynayan Bülent Ersoy’un bayan kılığında sahneye çıkmasına yasal bir mahzur bulunup bulunmadığı ve bu rolünden dolayı sinema hakkında yapılacak sürece temel olmak üzere Bakanlık’tan görüş alınması orta sonucu verildi. Ersoy’un cinsiyeti hakkında sorulan soruya İstanbul Valiliği’nce “erkek” olarak tashih edildiği anlaşılmaktadır. Nüfus kayıt meselade erkek olarak tahsis bakılırsan, ayrıyeten bayan sıfatıyla sahneye çıkması yetkili mercilerce engellenen Ersoy’un tam manasıyla başkadın oyuncusu olarak “Acı Ekmek” sinemasındaki rol durumu tam bir vuzuha kavuşturuluncaya kadar gösterilmesi sakıncalıdır.
MÜJDE AR’A KOŞULLU MÜSAADE
* İsmi Vasfiye (Müjde Ar-1985): Senaryo sonucunda “Vasfiye’nin kayınpederinin Vasfiye’ye duyduğu cinsel isteği belirten ve bu imajı yaratacak sarkıntılık sahnelerine yer verilmemek şartıyla” sakınca yoktur.
* Aaahh Belinda (Müjde Ar- 1986): “Senaryoda yer alan ‘Elif, Selim, Burhan (erkekler eşcinsel) manzaralı halde gelirler’ sahnesinin çıkarılması” koşuluyla müsaade verilmiştir.
BALAYINA MAKAS
* Utanmaz Adam (Türkan Şoray-Sadri Alışık- 1976): “Balayına çıktıkları otel odasında karşılıklı konuşmalar haricindeki sevişme sahnelerinin tamamının” çıkarılması.
* Ben Bir Garip Keloğlanım: Senaryonun sinemaya alınmasının sakıncalı olduğu…
* Olur mu Dersiniz (Enis Fosforoğlu-Levent Kırca 1976): Eser reddedilmiştir.
* Bülbül Ailesi (1976): “Kayınpederin turist kızı okşadığı manzaraların çıkarılması”…
* Kolombo Şakir (1976): “Aydemir Akbaş’ın söylemiş olduği “Hatta pompa bile var” cümlesinin” ve “poposunu çıkararak yürüdüğü sahnenin” çıkarılması…
* İntikam Benim (Cüneyt Arkın-1982): “Filmde ‘Erkekler de Ağlar’ isminin kullanılmaması kaydı” ile karar verilmiştir.”
* Erkek Hoşu Sefil Bilo (İlyas Salman-Şener Şen-1979): “Filmin çeşitli yerlerinde görülen ve astsubayın TSK Kıyafet Kararnamesi’ne karşıt giyimi” ve “şaşılığının bariz olarak görüldüğü sahnelerin çıkarılması koşuluyla” karar yazılmıştır. Genelkurmay Başkanlığı temsilcisi ağanın evli olduğu biçimde ikinci kere evlenmesi sebebiyle ayrışık oy kullanmıştır.
HABABAM’DAN ÇIKANLAR
* Hababam Sınıfı (1975): “Coğrafya öğretmeni Rıza’nın öğrencisi Recep’e yoklama yaptırdığı, ‘açın kitaplarınızı ve 147’den 157’ye kadar okuyun’ kelamı ile Rıza’nın uyukladığı sahnenin çıkarılması”, “Müdür Muavini Mahmut’un ‘Kel’ lakabının öğrenciler tarafınca kullanılmaması” ve “Öğretmenlerin davranışlarının, öğretmenlik vakarını zedeleyici nitelikte olmaması koşulu ile ekseriyetle” eser kabul edilmiştir. “Öğretmenin Tevfik Fikret’in mevt günü konusunda talebeler tarafınca kandırılmasının”, “Öğretmen Sema’nın ağzından arkadaşlarının Şaban’a gönderdiği mektupların” çıkarılması ve “Müdür tarafınca Akil hocanın işine son verilmeyip bunun bir ihtimal olduğunun belirtilmesi koşulu ile” eser kabul edilmiştir.
* Mavi Boncuk (Tarık Akan-Emel Sayın-1975): “Bir sahnede Tarık Akan’ın Emel Sayın’a, Kemal Sunal’ı kastederek söylemiş olduği ‘Yalova’da doğduğu için kaymakam diyoruz’ kelamının çıkarılması” kuralıyla kabul sonucu verilmiştir.
KADİR İNANIR’A MÜDDET HUDUDU
* Bedel (Kadir İnanır-1983): “Filmin iki yerinde Kadir İnanır ile Kristin Haydar’ın sevişme sahnelerinin uzunluğu kısaltılarak ikişer dakika periyodik sevişme sahnesi bırakılmıştır.”
* Güneş Doğarken (1984): “İstanbul’daki genelev sahnesinde Hülya Avşar’ın merdivenden inerek eliyle bluzunu omzundan sıyırdığı sahniçin daha sonraki kısmın vizite 1000 TL yazısının sahnesi dahil olmak üzere, ayrıyeten Hülya Avşar ile Kadir İnanır’ın öpüştükleri sahnede Hülya Avşar’ın yüzüne Kadir İnanır’ın gölgesinin düştüğü kısımdan daha sonraki öpüşme sahnesinin çıkarılması” durumunda gösterilmesinde sakınca bulunmamaktadır.