Denizlerin idamı… Çankaya Köşkü’nde neler oldu… İnönü- Sunay ne konuştu

ahmetbeyler

Yeni Üye
Sol müellifi Serpil Güvenç “Denizlerin idam sonucunı imzalamak için çırpınan bir Cumhurbaşkanı: Cevdet Sunay” başlığıyla bir yazı kaleme aldı.

“Kızıldere’de Becerikli Çayan ve dokuz arkadaşının katledilmesi ile Deniz, Yusuf, Hüseyin’in idamlarının 50. yılı…” hatırlatması yapan Serpil Güvenç şunları yazdı:



“Her niçinse, öncesi ve daha sonrasıyla bu iki değerli olayın yaşandığı 12 Mart’ın ülke toplumsal tarihli yeri gereğince irdelenmemekte, dahası sol, sosyalist etraflarda bile görmezlikten gelinmektedir. halbuki, 12 Mart’ta yaşananlar, getirdiği demokratik kazanımlar niçiniyle sermaye sınıfının maksada koyduğu 61 Anayasası ve bağlı maddelerde yapılan birinci emek zıddı değişiklikler, sermayenin çıkarları doğrultusunda hayata geçirilen ekonomik, siyasal ve yargısal dönüşümler, pek yeşermiş ve toplumun ordu dahil tüm kısımlarında yaygınlaşmış olan bağımsızlık ve sosyalizm niyetinin ve sosyalist solun yediği o büyük tırpan, epey sayıda köşe yazısının konusu olması gereken bu olgular daima o devrin eserleridir.

12 Mart, 12 Eylül’ün bir ön laboratuvar denemesidir. İç ve dış sermaye sınıflarının, tehdit altında olduğunu düşündükleri siyasal ve ekonomik çıkarlarını “sıkıyönetimli ve balyozlu, olağanüstü mahkemeli ve darağaçlı, kontrgerillalı” bir askeri ve “sivil” yapı eşliğinde düzeltmek ve sağlamlaştırmak, bir “yönetme krizi”ni çözmek için toplumun her bölümünde yürüttükleri bir “seferberlik hareketi” olarak nitelenmiştir pek fazlaca araştırmacı tarafınca. 12 Mart beraberinde hâkim sınıfların bozulan iç istikrarlarının düzenlenmesi, sermaye birikim süreçlerinin önünün açılmasını, sistemin kendi kurumları -özellikle ordu- ortasından çıkan radikal ve sol dinamikleri tasfiye etmesini de içerir. 12 Eylül’e, ikinci faşist darbeye gidiş yolunda yaşanan “bireysel ve toplu katliamların yol haritası” 12 Mart’ta çizilmiştir ve 12 Mart darbesi en kıymetli kilometre taşıdır.

Tarihimizdeki bu kıymetli devri ele alıp enine uzunluğuna tahlil edecek araştırmacıları, bilhassa de genç akademisyenleri görmek umudumuzu belirterek gelelim başlıktaki hususa.”

İDAM AŞIĞI ÜÇ CUMHURBAŞKANI

“İdam aşığı üç Cumhurbaşkanımız oldu” sözlerini kullanan Serpil Güvenç, Cevdet Sunay’a parantez açarak şunları belirtti:



İdam aşığı üç Cumhurbaşkanımız oldu. Denizlerin idamını gönülden isteyen ve bunun için gayret gösteren üç Cumhurbaşkanı; Birisi başbakanlığı, öteki ise Dünya Bankası çalışanı olduğu devirde, sonuncusu ise Cumhurbaşkanı iken sürece müdahil oldular.

Birincisi, gençliğimizde Dev Genç mitinglerinde “Morrison Süleyman/Yolculuk ne zaman!” diye seslendiğimiz, AP genel lideri Demirel’dir. TBMM’de üç arkadaşımızın idam kararı tartışılırken iki elini birden havaya kaldırarak bir futbol maçında taraftarlarını galeyana getirmek isteyen bir amigo üzere “üçe üç” diye haykırmasıyla ünlenmiştir. Parlamentoda çoğunluğu, temsil ettiği Adalet Partisi’nde olduğundan, İtimat Parti’li ve birtakım CHP’li milletvekilleri ve senatörlerin de takviyesiyle, TBMM’ye iki kere getirilen idam yasasının onanmasını gerçekleştirmeyi başarmıştır.

Oburu ise Denizlerin idam sonucu AYM tarafınca yoldan bozulup TBMM’ye geldiğinde Dünya Bankası’ndaki “yoğun” nazaranvinden vakit ayırarak Tercüman muharriri Ahmet Kabaklı’ ya mektup yazan ve üç genç devrimcinin affedilmemeleri, onlara “bir baht daha verilmemesi” için Meclis’e dolaylı bir davette bulunan Turgut Özal’dır. MESS lideri, “İşçilerin Düşmanı, Çankaya’nın şişmanı” Özal. 24 Ocak kararlarının 12 Eylül’deki yürütücüsüdür hem de.

Ne var ki bu yazıda kelamını edeceğimiz Cevdet Sunay bu üçlünün tahminen de en az bilinenidir.

Sunay, Denizlerin idam sonucunı imzalayan Cumhurbaşkanıdır. Demirel’le epeyce yakınlığı olan bir ordu mensubudur. Cüneyt Arcayürek “Demirel devri – 12 Mart darbesi 1965-1971” başlıklı kitabında bu yakınlığı şöyleki anlatır;



“AP iktidarı işbaşı ettikten daha sonra [1965 seçimleri daha sonrası – SG], Genel Kurmay lideri olarak öteki kumandanlarla yeni başbakanı ziyaret edip kutlayan, son derece saygılı bir tavır sergileyen de Sunay’dı. Demirel, Genel Kurmay liderinin 1961 seçimlerinden daha sonra parlamentoyu açtırmamak için başlayan teşebbüslere karşı vaziyet aldığını da biliyordu… Demirel , Sunay’ın vefatından daha sonra “5 yıl, cumhurbaşkanı Sunay ile rahat çalıştık. Birbirimizi anlıyorduk”.

Sunay’ın vefatından daha sonra eşi Ankara’ya gelir. Demirel’i görür görmez ağlamaya başlar ve “Köprüden her geçişinde size dua ederdi. Bırakmadılar ki çocuğu, daha neler yapacaktı diye konuşurdu” der. Demirel’e göre “Sunay, Başbakana daima inanmıştır.”

1966′ da Sunay tek çeşitte Cumhurbaşkanı seçilir. Yedi yıllık başkanlık mühleti ortasında 12 Mart, solcu avı, katliamlar, Kızıldere ve idamlar da vardır.

Arcayürek’in “Çankaya’ya giden yol, 1971-73” başlıklı kitabında da Denizlerin idamı konusunda İnönü ile aykırı düşen Sunay’ın yaptığı konuşmalar resmi tutanaklardan aktarılmaktadır.

İNÖNÜ’DEN YAKINDI



30 Mart 1972 günü Cumhurbaşkanı Sunay parti başkanlarıyla bir görüşme başlatır. Tutanaklardan alınan konuşması motamot şöylekidir:

“…Partiler üstü hükümete [Nihat Erim hükümeti’ni kastediyor- SG] karşı daha yumuşak davranmak lazımdır… işler müspete giderken bu defa üç anarşistin cezasının infaz edilememesi adaleti gölgeledi. Hükümete ve devlete beliren itimat doğmak üzere iken yok oldu. Sıkıyönetime kati zaruret olduğu ve bir devlet reisinin Türkiye’yi ziyaret edeceği sırada başbakana yapılan ağır hamleler başbakanın moralini bozmuştur… kararname yetkisi istenmiştir, bu yetki verilmemiştir… Anayasa mahkemesi Sıkıyönetim kanununun birtakım unsurlarını bozmuştur. Bu haller hükümet liderini ezmiş ve moralini bozmuştur…

Cumhurbaşkanı konuşmanın ilerleyen kısımlarında, siyasi partilerin de birlik olması gerektiğini vurgular. AP’ den şaddır lakin İsmet İnönü’den yakınmaktadır! Yakındığı mevzu ise İnönü’nün idam tersi tutumudur!

“Benim asıl derdim bu gidiş huzur sağlayacak mı sorusudur. AP ile hiçbir sıkıntım yoktur. Sorunum İnönü iledir. İnfazlar için geldi. iki saat konuştuk. Sonunda ‘ben size yalvarmaya geldim. Anlayış göstermiyorsunuz’ dedi. Ben de kendisine siyasetçi olmadığımı asker olduğumu söylemiş oldum… Seçim yapılırsa AP iktidara gelecektir. AP ile olan soğukluk ortadan kalkıncaya kadar partiler üstü hükümete muhtaçlık vardır…” der Sunay.

GÜLEREK KARŞILADI



“Sunay’ın idamseverliği bununla da kalmaz” diye yazan Serpil Güvenç şöyleki devam etti:

Halit Çelenk’in “İdam Gecesi Anıları”nda, CHP’nin idam kararlarının iptali için AYM’ye açtığı dava üzerine Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri general Cihat Alpan tarafınca Prof. Dr. Faruk Erem’den görüş istendiği anlatılır. Erem’in, 22.3.1972’de ilettiği görüş idam kararlarının yerine getirilmemesi istikametindedir. Ne var ki, üstte da belirttiğimiz üzere Sunay idam yanlısıdır.

Sunay’ın idam severliği ve bu mevzuda maddeleri ne kadar zorladığına dair bir öteki hikaye ise Ahmet Kahraman’ın “Darağacında” isimli kitabında yer alır.

İdam sonucu , ikinci defa -usul kusurları düzeltilerek- parlamentodan geçer ve onaylanarak Resmi Gazetede yayınlanması için Sunay’a gönderilir. İşte tam da bugünlerde, Sunay’ın idamlardan yana tavrına Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi öğretim üyelerinden Prof. Necdet Özdemir tanıklık eder.

Özdemir, arkadaşı Sencer Güneşsoy’ la Ankara’da Atatürk Bulvarı üstündeki bir kahvede otururken MİT’te vazifeli bir tanıdığı yanına gelir. Kendisini ivedilikle aradıklarını söyler. Yanında Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği bakılırsavini vekaleten yürüten emekli Albay Kemal Özçelik de bulunmaktadır. Birebir nazaranve bakan General Cihat Alpan idamlara karşı olduğundan Sunay’la zıt düşmüş ve müsaadeli olarak “tatil”e gönderilmiştir!



MİT mensubu ile genel sekreter vekili Özdemir’in idamlar konusunda ağzını yoklarlar lakin bekledikleri cevabı alamazlar. Hoca, ceza değil ticaret hukuku kısmında olduğunu ve mevzuyu bilmediğini söyler. bir daha de solcu olmadığı için Cumhurbaşkanı’nın isteği doğrultusunda Özdemir’den idamlar konusunda görüş isterler. Özdemir geceyi Prof. Uğur Alacakaptan ve Prof. Mümtaz Shalbukil’la geçirir. birlikte çalışır ve 14 sayfa tutan bir rapor hazırlarlar.

Sabah üçü bir arada Çankaya köşküne çıkarlar. Yolda profesörün görüşünü soran Kemal Özçelik idam aykırısı olduğunu öğrenince “Kökleri kazınmadığı için huzur gelmiyor” diye azarlar Özdemir’i.

Sunay gülerek, iltifat ederek Özdemir’i karşılar. Oturması için yer gösterir. daha sonra, “Dışarda profesör kalmadığı için sizi rahatsız ettik” diye konuşmasına başlar ve idam konusundaki fikrini sorar. Özdemir raporu okumaya başlar.

“Üç şahısla Anayasa zorla değiştirilemez. Üç kişi bir devleti yıkamaz. Türkiye kuvvetli bir devlettir. Anayasa sisteminin yıkılmasından kelam edebilmek için, karşı gücün de Anayasa sistemini koruyan güce eşit ya da yakın olması gerekir… 3 – 5 kişinin silahlanmasıyla Anayasa nizamının yıkılması olanaksızdır. O niçinle idamların onaylanmaması gerekir. Ayrıyeten idamların yapılmaması için Parlamento dilekçe kuruluna bir müracaat olmuştur. Bu sonuçlanmadan idamların onaylanması ilerde tamiri güç meseleler yaratabilir…

Bunun da ötesinde, İstanbul bölgesi Sıkıyönetim komutanlığının Albay Remzi Sevecen başkanlığındaki askeri mahkemesi, bunlarla tıpkı nitelikte olan hatalılara vefat cezası vermemiştir. Mahkemenin sonucunda “anayasa tertibi lakin onu koruyan güce eşit bir güçle sarsılabilir”.



KÂFİ DİYEREK KESTİ


Profesör’ün kelamlarını “Yeter!” buyruğuyla keser Sunay. İmzalamasını ve odayı terk etmesini emreder.

Cumhurbaşkanı istediği görüşü AP Kütahya Milletvekili Fuat Azmioğlu’ dan alır! Bu görüş ile Adalet Bakanı Suat Bilge’nin görüşünü birleştirerek idamları onaylar.

Sunay’ın 68 nesline bu büyük düşmanlığının kaynağını Muzaffer Erdost’un, “Türkiye’nin Kararan Fotoğrafları” kitabındaki şu kısımda bulabiliriz.

Muharrir her köye bir okul değil, her köye bir cami ve bir imam sloganı ile bugünlerin taşları döşendiğini anlatırken Cevdet Sunay’ın İmam Hatip Liseleri ile ilgili görüşlerini de aktarır.

Sunay, konuştuğu şahsın İmam Hatiplerin desteklenmesi ile laik okullara gölge düştüğünü söylemesi üzerine, “Bugünkü okullar birer anarşi yuvası haline geldi. Bu okullardan yetişen gençlere memleket yönetimi teslim edilemez. 10 yıl daha sonra bunlar işbaşına geçecekler. Onlara nasıl güvenebiliriz? Hem biz laik okullara karşı İmam Hatip okullarını bir ‘alternatif’ olarak düşünüyoruz. Devletin kilit mevkilerine getireceğimiz şahısları bu okullarda yetiştireceğiz” der hiddetle.

4-6 yaşındaki çocuklara kuran okutulan, eğitim birliğinin tarih olduğu, Diyanet’in şeri devletin başına, liderinin ise şeyhülislama dönüştüğü, tarikat yurtlarında çocukların istismar edildiği, ülkenin bir tarikat- cemaat koalisyonu ile yönetim edilmeye başlandığı günlere nasıl geldiğimizi anlamak istiyorsak tarihimize bakmalıyız. Verilen gayretlerin manasını ve pahasını bilmeli, özünü anlatmalıyız genç jenerasyonlara. Bunun için de birinci iş o günleri unutmamak ve unutturmamak olmalı.