ahmetbeyler
Yeni Üye
Sol Haber muharriri Prof. Dr. Serdal Bahçe, bugünkü köşe yazısında Marksist iktisatçılar Korkut Boratav ve Yalçın Küçük’ü kaleme aldı.
Her iki iktisatçıdan da ‘hocam’ diyerek bahseden Bahçe, Boratav’ın ODTÜ’de memleketler arası bir iktisat kongresinde yerli-yabancı iştirakçiler tarafınca ayakta alkışlandığını yazdı.
İşte Serdal Bahçe’nin yazısı:
“Evrensellik yerellik olmadan mümkün müdür? Üniversal olana ulaşmak için, her insanın ve herkes için olana ulaşmak için, evvel bize mahsus olandan, “biz”den başlamak gerekmez mi? Aksini sav etmek ukalaca bir köksüzlüğü savunmak manasına gelmez mi? Evrensellik aslında her insanın “biz”liğinden biraz kattığı bir ortaklaşma değil midir? İnsani faziletler şüphesiz kozmiktir lakin evvel, diğerlerinden evvel, biz yüklenmez miyiz onları? “Biz” yüklenmezsek onları, “biz” göstermezsek onları, nasıl sav ederiz kozmik olduklarını? Öyleyse evvel “biz”i biz yapan pahaları sahiplenmeliyiz değil mi? Ortak insanlık arbedesine lakin “biz”den olanla katılabiliriz, öteki yolu varmış üzere görünmüyor.
seneler evvelce bir anı canlanıyor gözümde. ODTÜ İktisat Bölümü’nde asistanlık yılları. O vakitler kısmın üç bedelli hocasının (sevgili hocam, tez danışmanım Erol Taymaz, sevgili hocalarım Erdal Özmen ve Alper Güzel) inatçı eforları ile milletlerarası bir iktisat kongresi her yıl düzenlenirdi. Bu kongreye solcu, sağcı bir epeyce önde gelen iktisatçı katıldı yıllar boyunca. Yapıtlarını yalayıp yuttuğumuz bir hayli değerli Marksist toplumsal bilimci ve iktisatçı da yıllar ortasında kongrenin davetlisi oldular. Artık Samir Amin’i, Ellen Meiksins Wood’u, Boris Kagarlitsky’yi ve daha bir oldukçalarını hatırlıyorum. bu biçimde gereğince takdir edemediğim için gecikmiş bir teşekkürü sevgili hocalarıma ve tüm emeği geçenlere ileterek devam edeyim.
Bu kongrelerde adettendir, kapanış oturumu en önde gelen davetli konuşmacıların şimdiki ve yakıcı bir bahis üzerinde konuştukları oturumdur. özetlemek gerekirsesı sokak jargonuyla “ağır abilerin” oturumu olur genelde. Ve çoklukla de en kalabalık iştirakin olduğu oturumdur. Bir adedinde sunucu (moderatör) konuşma yapacak isimleri isimlerini okuyarak sahneye davet ediyordu. Her ismi okunan sahneye çıkarken alkışlanıyordu. Sunucu en son Korkut Hocam’ı sahneye davet etti (yanlış hatırlamıyorsam), Korkut Hoca sahneye çıkarken kapanış oturumunun yapıldığı kocaman salondaki herkes, yerlisi yabancısı, ayağa kalkarak uzunca bir süre alkışladılar. Alkışlayanların içinde gelmelerini dört gözle beklediğimiz ecnebi toplumsal bilimciler de vardılar, bu kez onlar “biz”i alkışladılar. Aslında pek natürel ki beni alkışlamıyorlardı, beni tanımazlardı aslına bakarsan. Lakin niyeyse ben alkışlanıyorum üzere duygulanmıştım. Aslında beni değil, “biz”i alkışlıyorlardı; bu toprakların bilgeliğini, bu toprakların gelecek hoş günlere inancını, bu topraklarda baskıya karşı direnci alkışlıyorlardı. Korkut Hoca tüm bunların bedenleşmiş haliydi.
Mühendislik okudum, toplumsal bilimlere daha sonra geçtim. Mühendislik okurken Marksist klasikleri okumaya çalışırdım, “çalışırdım” diyorum. Çalışıyordum, lakin benim için bilinmeyenlerin bilinenlerden daha fazla biriktiği bir periyottu. Bilinmezlik denizinde ilerleyen bir garip maceraydı benimkisi. Çıkışı arıyordum, kılavuz arıyordum. Rosetta Taşı’nı arıyordum aslında. Bilenler vardır, Mısır uygarlığına yönelik erken devir araştırmalarda arkeologlar (ve aslında yağmacılar, erken periyot arkeoloji aslında batılı mezar soyguncularının ve yağmacıların işiydi) kocaman bir bilinmezlik denizinde ilerliyorlardı. Buldukları Mısır yazıtları onlara bir şey söz etmiyordu zira erken devir Mısır hiyeroglif yazısını bir türlü çözemiyorlardı. Derken Napolyon ile bir arada Mısır’ı işgale giden Fransız ordusundan bir subay, Pierre-François Bouchard, Rosetta (Raşit) kentindeki bir kalede inşaat gereci olarak kullanılmış bir taşı keşfetti. sonrasındasında taş Fransızları yenen İngilizlerin eline geçti. Taşın alameti farikası üç farklı alfabeyle tabir edilen tek bir metnin üzerinde yazılı olmasıydı; eski Yunanca, Demotik diye isimlendirilen ve o devirde kullanılan Kıptice alfabenin atası sayılabilecek bir alfabe, ve erken periyot hiyeroglif. Çözülmesi bir daha de uzun vakit aldı. Evvel eski Yunanca metin çözüldü, daha sonra 1814’de İngiliz Thomas Young demotik metni çözünce onun eski Yunaca ile yazılanla tıpkı metin olduğu ortaya çıktı. ötürüsıyla en alttaki erken periyot hiyeroglifle yazılanın da tıpkı metin olması gerektiği ortaya çıktı. Gerçekten 1822’de bir Fransız, Jean-François Champollion, bu bilgiyi kullanarak eski hiyeroglif alfabeyi büsbütün çözdü; bu biçimdece Antik Mısır uygarlığı bilinmezlikten çıktı.
Ben de Rosetta Taşı’nı arıyordum. Gerçekten bir sahafta buldum. Eski kitapları, kullanılmış ve okunmuş olanları, ve hatta biraz da yıpranmış olanları yenilerinden daha epeyce severim. Sahaftan aldığım kitap sahafın raflarındaki en ucuz kitaplar standındaydı, zira ambardayken su yemiş ve şişmişti. Dahası bir tarafını herhâlde fareler kemirmişti. 1972 baskısıydı. İsmi ise 100 Soruda Gelir Dağılımı idi. 1969 yılında birinci baskısını yapmıştı, benim sahaftan aldığım ikinci baskıydı. Korkut Hocam fazlaca pahalı ve fazlaca kıymetli bu kitaba her zamanki tevazuu ile kısa bir giriş yazmıştı. Bu kitap benim Rosetta Taşım oldu. Bilinmezlikler birden bilinir hale geldiler. Korkut Hoca ile bu biçimdece tanıştım.1 Kitabı tekraren okudum. Onu da şuradan biliyorum, cümlelerin altları bir kere değil, değişik kalemlerle birkaç sefer çizilmişler. Evvelden kitaplarda cümlelerin altlarını çizerdim. daha sonra Yalçın Hocam’dan küçük not kartonları tutmayı öğrendim, altlarını çizmeyi bıraktım. Not kartları tutmaya sebat ettim. Fakat ben olağan ki Yalçın Hocam kadar sebatkâr değildim, beceremedim. bir daha cümle altlarını çizmeye döndüm. Aydınlandım. Korkut Hocam karanlıktan aydınlığa, bilinmezlikten bilinirliğe yol oldu benim için.
Kitabın bendeki baskısının art kapağında kitap için yapılmış yorumlar var. 26 Ağustos 1969’da Tarık Dursun şunları yazmış: “Türkiye’nin ekonomik yapısı nedir, kapitalist sistemde ve yurdumuzda gelir dağılımı nedir, ana sorun ve tahlil yolları üzerine genç Boratav’ın gözlerinizin önüne serdiği gerçeklere şaşmamanız mümkün değil”. Tarık Dursun bir sanatkara has kozmik görüsüyle ebedi gerçeği tespit etmiş: Genç Boratav. Doğrudur, Hocam her vakit gençtir.2
Şimdilerde biz de hasbelkader hocalık yapmaya çalışıyoruz. Ortada bir ödev yapacakları bahiste kaynak sormak için öğrenciler gelirler. Hemilk evvel Korkut Hocam’ın öbür bir magnum opusu olan Türkiye İktisat Tarihi’ni öneririm; tıpkı vakitte bahis ne olursa olsun. Bir orta kendimden şüphelendim, sanki diğer bir şey bilmiyor muyum diye. Fakat niye bu değildi, öğrencilerimi önemsememdi. Sonsuz bilgelik pınarından yararlansınlar istiyordum. Öyledir Korkut Hocam, sonsuz bir bilgelik çınarıdır. Büyük devrimci aydın Paul Sweezy ortamızdan göçtüğünde akabinde bir anma yazısı yazmıştı; başlığı yanılmıyorsam “Bir Bilge Marksistin Ardından” idi. Sweezy öyleydi, 70li yaşlarında bile masaları yumruklayarak haykırırdı bir gün Amerika’ya bile gelecek sosyalizm diye. 70li yaşlarında devrimci ve çocuktu. Bir vakit içinder yazmıştım; devrimciler çocuktur, çocuklar ise devrimci.
Korkut Hocam bilgelik çınarıdır. Her bilge kadar mütevazidir; daha fazla bilmenin daha fazlasını merak etmek olduğunu bilir. Bilge mi; varlığı itimat vericidir. Hocam her nereye çağrılsa sarfiyat. Farkında mıdır bilmem, ancak nereye gitse, girdiği ortama sıcak bir inanç duygusu yayılır. Varlığı sıcaklık ve inanç manasına gelir.
Kendisini evvel yapıtlarıyla tandım, daha sonra, Mülkiye’de nazaranve başlayınca, dostlarım aracılığıyla şahsi olarak tanıma fırsatı buldum. Bilgeliğe eşlik eden mütevazilik ve sıcaklık, işte bu biçimde anladım. Bu ülke, “biz”, ondan yalnızca kuramsal ve siyasal bir ders öğrenmiyoruz, faziletli ve büyük insanlığın ne demek olduğunu da öğreniyoruz. Tahminen bu daha da kıymetlidir. Hoca her vakit inanç verici, sıcak ve davetkârdır.
Şöyle anlatayım. Hani kimi vakit bilmediğiniz bir yerde, aşina olmadığınız bir yerde yol sormanız gerekir ya, hani işte bu biçimde etraftan geçen insanların suretlerini süzer ve size en sıcak ve en davetkâr olanı ararsınız ya, işte Hocam aslında o aradığınız kişidir her vakit. Ona sorarsınız, zira o “öteki”, “yabancı”, “tanınmayan” değildir, “biz”dir, ortak olduğumuz, modülü olduğumuz “biz”in modülüdür. Bu toprakların birikmiş inancı, bilgeliği, yiğitliği ve insanlığıdır. Bu niçinle en yalnız hissettiğimizde onu ararız.
Çocuklar mı? Devrimcidirler. Her devrimci kadar açık yürekli ve teklifsiz, ve hesapsızdırlar. Çocuklar sıcaklığı, “biz”liği, ve bilgeliği gerçek hayatın türlü melanetiyle, fitnesiyle, öfkesiyle dimağları çürütülmüş biz yetişkinlerden daha güzel görürler, ve dahi çabuk algılarlar. Haksız ve hukuksuz bir biçimde işten atılan dostumuz Nilgün Erdem’in meskeninde yemekteydik; ki kendisi Korkut Hocam’ın fakültedeki son asistanı olmak talihine nail olmuştu. Hocam da ortamızdaydı. Oğlum 8 yaşında idi bu biçimdelar. Bırakacak kimse yok diye onu da götürmüştük yemeğe. Hocamın çocuklarla da ortası epeyce uygundur. Oğlumla sohbet etmişti; ne konuştular bilmiyorum. Bundan kısa bir süre daha sonra her babanın oğluyla yaptığı buyurgan sohbetlerden birini yapıyordum. özetlemek gerekirsesı babalık despotizmini kullanarak ona kendimce üst perdeden akıl veriyordum; matematikle ortası âlâ olsun istiyordum vakit içinder. Ona matematiğin geleceği ve düşünsel gelişimi için ne kadar değerli olduğunu anlatıyordum ki bir yerde sözümü kesti. “Baba Korkut Hoca da güzel matematik biliyor mudur?” dedi. Şaşırdım. Anladım ki şayet Korkut Hoca da matematiği yeterli biliyorsa bu matematiğin sahiden değerli bir şey olduğu manasına gelecekti oğlum için. Ben de Hocam’ın itibarını sömürdüm, “tabii ki” dedim. Anladım ki Hocam yalnızca sizin, benim değil her insanın öğretmenidir. “Biz”i bize öğreten muallimdir her daim.
Ve Yalçın Hocam. Yalçın Hocam kuram kadar duyguyu da düzgün aktarır. Bir kitabının girişinde (ki kitaplara yazdığı girişler kimi vakit kitaptan bile daha ilgi cazibeli olurlar) I. İnönü Savaşı’nın olmadığını keşfettiğimde günlerce daktilomun başına oturamadım demişti. Bilgiye ve öğrenmeye, ve keşfe karşı bu cinsten bir coşkuyu ben hiç yaşamadım. Yalçın Hocam öğrenmenin ve merakın, coşkunun kaynağı olduğunu öğretti her vakit.
yaşamımda hiç bir sureli yayını, mecmuayı, Toplumsal Kurtuluş’u takip ettiğim heyecanla takip etmedim. Hocam ile o mecmua vesilesiyle tanıştım. Mecmua etrafında arkadaşlarım vardı; kimi vakit onlardan alırdım mecmuayı kimi vakit de kitapçılardan. Lakin çıktığı gün alırdım; ne vakit çıkacağını haber alırdım. Harikulade bir mecmuaydı vesselam. Artık birebir gün yazmaktan onur durduğum Mesut Abi (Mesut Odman) vardı takımda, İlhan Akalın’ı hatırlıyorum. Mecmuayı bir gecede okuyup bitirirdim. Lakin en epey Hocam ne demiş ne yazmış onu merak ederdim. Hocam hem kendi ismiyle birebir vakitte mahlasla yazardı galiba (mesela mecmuada Çelik Alım yazardı; Yalçın Hoca olduğundan şüpheleniyordum). Çok şey öğrendim, en hayli da düşünmeyi ve merak etmeyi. Hocam en epeyce merakı yaratmayı ve aşılamayı sever; kendisi fazlaca meraklıdır. Hocamın düşünen insan başını kozmostaki en hoş şey olarak gördüğünü biliyorum.
Sosyal niyette abartılı tezlere ve kadro fiyat üzere taraf tutmaya ekseriyetle yer yoktur. Lakin ben artık tezli bir yargıda bulunacağım. Tez ediyorum Sovyetler Birliği’nde Sosyalizmin Kuruluşu yazılmış en uygun kitaplardan biridir. Kurgusu, lisanı ve şiddeti, ve içsel estetiği muazzamdır. Hala derslerde bu kitaptaki burjuva iktisadına yönelik tenkitleri kullanırım. Aslında ecnebi lisanlara çevrilmiş olsa idi dünya Marksistlerinin ve toplumsal bilimcilerinin başucu kitaplarından biri olurdu herbiçimde. Fakat Yalçın Hocam buna tenezzül etmedi. Bir defasında, benim buna gereksinimim yok, bu topraklar bana yetiyor demişti. “Biz” ona yetiyorduk her vakit. Tıpkı Korkut Hocam üzere o da “biz”di, bu toprakların niyete açlığını, sosyalist iktidara hasretini, ve merakını temsil etti her vakit.
Aydın Üzerine Tezler’i birinci okuduğum vakit içinderı hatırlarım, şok olmuştum. Solcu bile olsak güya diğerleri “biz”den daha uygun yazıyor önyargısına kimi vakit biz de kapılırız. Aydın Üzerine Tezler ve Korkut Hocam’ın Ziraî Yapılar ve Kapitalizm kitabıyla Tarımda Üretim İlgileri başlıklı uzun polemik yazısı bu cinsten bir önyargıyı en azından benim için yok etti. İsmi geçen eserler “biz”im de yazabildiğimizi ve üretebildiğimizi gösteriyordu. “Biz”im de üniversal bir tartışmaya katkıda bulunabileceğimizi gösteriyordu. Lakin bunların bir ehemmiyeti yoktu. Bu eserler “biz”im merakımızı ve “biz”im niyetimizi temsil ediyorlardı. Aydın Üzerine Tezler mi? Bizden aydın çıkmaz diyerek kendi topraklarını küçümseyen ahmaklara cepheden bir karşılıktı, bu toprakların aydınlarını sevmeyi ben Aydın Üzerine Tezler ile öğrendim.
Yalçın Hocam’ın mahpusluk ile imtihanı bir kezlik bir imtihan değildi. Yalnızca benim aklım yeteli beri tekraren girip çıktığını bilirim. Ve ülkede vatanseverliğin ve sosyalistliğin kimi vakit mahpusluk ile test edilmesi gerektiğini en çok Yalçın Hocam bilir herbiçimde. Hatta bir daha yazılarından birinde – sıkça içeri girmekten dolayı uzmanlaşmıştı – mahpusluğa nasıl hazırlanılacağını, mahpusa girenin yanına neleri alması gerektiğini bile anlatmıştı. Biliyordu, deneyimlemişti ve bundan da pek hicap duymamıştı. 90ların ortasında Demirel Cumhurbaşkanı, Çiller ise Başbakandı. O, “Ben Demirel’in Cumhurbaşkanı, Çiller’in de Başbakan olduğu bir ülkede yaşayamam diyerek” Paris’e istekli sürgüne gitti. daha sonra, yanlış hatırlamıyorsam, hakkındaki davalardan birinde mahpusluk sonucu katılaşınca, yurda döndü. Dönerken de hapisliğe dönüyorum diye açıklama yaptı. Gelmeyebilirdi, dönmeyebilirdi; epeyce örneği vardır. Fakat döndü, mahpusluğu bile “biz”e borç olarak bildi.
Yalçın Hocam’ın sosyalizme inancı hiç bitmedi. Yalnızca şu tanımlama bile Hocam’ın sosyalizmi sıradan bir gelişme ve kalkınma stratejisinden, bir eşitlik ve ortakçılık programından ötede bir yerde gördüğünün ispatıdır: “Sosyalizm, Bruno kadar inançlı, Balzac kadar meraklı, Thomas More kadar bilge, Erasmus kadar şakacı, Faust kadar öğrenme tutkunu, Gide kadar dünya nimetlerine saldırgan, bir keşiş kadar oruç tutan, tabiat karşısında Einstein kadar şaşıran, kütlesine Tolstoy kadar mistik bir hürmet duyan, Bertrand Russell kadar yaramaz, Nazım kadar saf bir insanı yaratmaya yazgılıdır…”3 Sosyalizm “Yeni İnsan”ı yaratmaya yazgılıdır, aksi takdirde başarısız olmaya mahkumdur. Ben sosyalizmin bundan daha uygun bir tarifini durmadım. Yalçın Hocam “biz”im sosyalizme özlemimizdir.
Korkut Hocam ve Yalçın Hocam; biri dingin bir suyun bilgeliğine ve direncine, başkası ise delidolu akan bir suyun coşkusuna ve arayışına, merakına sahiptir. Bu ülkenin sosyalistlerinin derinliğe ve meraka, bilgeliğe ve coşkuya gereksinimleri var. Korkut Hocam ve Yalçın Hocam, var olsunlar, parıltı olsunlar, ışık olsunlar, yanımızda olsunlar.”
Her iki iktisatçıdan da ‘hocam’ diyerek bahseden Bahçe, Boratav’ın ODTÜ’de memleketler arası bir iktisat kongresinde yerli-yabancı iştirakçiler tarafınca ayakta alkışlandığını yazdı.
İşte Serdal Bahçe’nin yazısı:
“Evrensellik yerellik olmadan mümkün müdür? Üniversal olana ulaşmak için, her insanın ve herkes için olana ulaşmak için, evvel bize mahsus olandan, “biz”den başlamak gerekmez mi? Aksini sav etmek ukalaca bir köksüzlüğü savunmak manasına gelmez mi? Evrensellik aslında her insanın “biz”liğinden biraz kattığı bir ortaklaşma değil midir? İnsani faziletler şüphesiz kozmiktir lakin evvel, diğerlerinden evvel, biz yüklenmez miyiz onları? “Biz” yüklenmezsek onları, “biz” göstermezsek onları, nasıl sav ederiz kozmik olduklarını? Öyleyse evvel “biz”i biz yapan pahaları sahiplenmeliyiz değil mi? Ortak insanlık arbedesine lakin “biz”den olanla katılabiliriz, öteki yolu varmış üzere görünmüyor.
seneler evvelce bir anı canlanıyor gözümde. ODTÜ İktisat Bölümü’nde asistanlık yılları. O vakitler kısmın üç bedelli hocasının (sevgili hocam, tez danışmanım Erol Taymaz, sevgili hocalarım Erdal Özmen ve Alper Güzel) inatçı eforları ile milletlerarası bir iktisat kongresi her yıl düzenlenirdi. Bu kongreye solcu, sağcı bir epeyce önde gelen iktisatçı katıldı yıllar boyunca. Yapıtlarını yalayıp yuttuğumuz bir hayli değerli Marksist toplumsal bilimci ve iktisatçı da yıllar ortasında kongrenin davetlisi oldular. Artık Samir Amin’i, Ellen Meiksins Wood’u, Boris Kagarlitsky’yi ve daha bir oldukçalarını hatırlıyorum. bu biçimde gereğince takdir edemediğim için gecikmiş bir teşekkürü sevgili hocalarıma ve tüm emeği geçenlere ileterek devam edeyim.
Bu kongrelerde adettendir, kapanış oturumu en önde gelen davetli konuşmacıların şimdiki ve yakıcı bir bahis üzerinde konuştukları oturumdur. özetlemek gerekirsesı sokak jargonuyla “ağır abilerin” oturumu olur genelde. Ve çoklukla de en kalabalık iştirakin olduğu oturumdur. Bir adedinde sunucu (moderatör) konuşma yapacak isimleri isimlerini okuyarak sahneye davet ediyordu. Her ismi okunan sahneye çıkarken alkışlanıyordu. Sunucu en son Korkut Hocam’ı sahneye davet etti (yanlış hatırlamıyorsam), Korkut Hoca sahneye çıkarken kapanış oturumunun yapıldığı kocaman salondaki herkes, yerlisi yabancısı, ayağa kalkarak uzunca bir süre alkışladılar. Alkışlayanların içinde gelmelerini dört gözle beklediğimiz ecnebi toplumsal bilimciler de vardılar, bu kez onlar “biz”i alkışladılar. Aslında pek natürel ki beni alkışlamıyorlardı, beni tanımazlardı aslına bakarsan. Lakin niyeyse ben alkışlanıyorum üzere duygulanmıştım. Aslında beni değil, “biz”i alkışlıyorlardı; bu toprakların bilgeliğini, bu toprakların gelecek hoş günlere inancını, bu topraklarda baskıya karşı direnci alkışlıyorlardı. Korkut Hoca tüm bunların bedenleşmiş haliydi.
Mühendislik okudum, toplumsal bilimlere daha sonra geçtim. Mühendislik okurken Marksist klasikleri okumaya çalışırdım, “çalışırdım” diyorum. Çalışıyordum, lakin benim için bilinmeyenlerin bilinenlerden daha fazla biriktiği bir periyottu. Bilinmezlik denizinde ilerleyen bir garip maceraydı benimkisi. Çıkışı arıyordum, kılavuz arıyordum. Rosetta Taşı’nı arıyordum aslında. Bilenler vardır, Mısır uygarlığına yönelik erken devir araştırmalarda arkeologlar (ve aslında yağmacılar, erken periyot arkeoloji aslında batılı mezar soyguncularının ve yağmacıların işiydi) kocaman bir bilinmezlik denizinde ilerliyorlardı. Buldukları Mısır yazıtları onlara bir şey söz etmiyordu zira erken devir Mısır hiyeroglif yazısını bir türlü çözemiyorlardı. Derken Napolyon ile bir arada Mısır’ı işgale giden Fransız ordusundan bir subay, Pierre-François Bouchard, Rosetta (Raşit) kentindeki bir kalede inşaat gereci olarak kullanılmış bir taşı keşfetti. sonrasındasında taş Fransızları yenen İngilizlerin eline geçti. Taşın alameti farikası üç farklı alfabeyle tabir edilen tek bir metnin üzerinde yazılı olmasıydı; eski Yunanca, Demotik diye isimlendirilen ve o devirde kullanılan Kıptice alfabenin atası sayılabilecek bir alfabe, ve erken periyot hiyeroglif. Çözülmesi bir daha de uzun vakit aldı. Evvel eski Yunanca metin çözüldü, daha sonra 1814’de İngiliz Thomas Young demotik metni çözünce onun eski Yunaca ile yazılanla tıpkı metin olduğu ortaya çıktı. ötürüsıyla en alttaki erken periyot hiyeroglifle yazılanın da tıpkı metin olması gerektiği ortaya çıktı. Gerçekten 1822’de bir Fransız, Jean-François Champollion, bu bilgiyi kullanarak eski hiyeroglif alfabeyi büsbütün çözdü; bu biçimdece Antik Mısır uygarlığı bilinmezlikten çıktı.
Ben de Rosetta Taşı’nı arıyordum. Gerçekten bir sahafta buldum. Eski kitapları, kullanılmış ve okunmuş olanları, ve hatta biraz da yıpranmış olanları yenilerinden daha epeyce severim. Sahaftan aldığım kitap sahafın raflarındaki en ucuz kitaplar standındaydı, zira ambardayken su yemiş ve şişmişti. Dahası bir tarafını herhâlde fareler kemirmişti. 1972 baskısıydı. İsmi ise 100 Soruda Gelir Dağılımı idi. 1969 yılında birinci baskısını yapmıştı, benim sahaftan aldığım ikinci baskıydı. Korkut Hocam fazlaca pahalı ve fazlaca kıymetli bu kitaba her zamanki tevazuu ile kısa bir giriş yazmıştı. Bu kitap benim Rosetta Taşım oldu. Bilinmezlikler birden bilinir hale geldiler. Korkut Hoca ile bu biçimdece tanıştım.1 Kitabı tekraren okudum. Onu da şuradan biliyorum, cümlelerin altları bir kere değil, değişik kalemlerle birkaç sefer çizilmişler. Evvelden kitaplarda cümlelerin altlarını çizerdim. daha sonra Yalçın Hocam’dan küçük not kartonları tutmayı öğrendim, altlarını çizmeyi bıraktım. Not kartları tutmaya sebat ettim. Fakat ben olağan ki Yalçın Hocam kadar sebatkâr değildim, beceremedim. bir daha cümle altlarını çizmeye döndüm. Aydınlandım. Korkut Hocam karanlıktan aydınlığa, bilinmezlikten bilinirliğe yol oldu benim için.
Kitabın bendeki baskısının art kapağında kitap için yapılmış yorumlar var. 26 Ağustos 1969’da Tarık Dursun şunları yazmış: “Türkiye’nin ekonomik yapısı nedir, kapitalist sistemde ve yurdumuzda gelir dağılımı nedir, ana sorun ve tahlil yolları üzerine genç Boratav’ın gözlerinizin önüne serdiği gerçeklere şaşmamanız mümkün değil”. Tarık Dursun bir sanatkara has kozmik görüsüyle ebedi gerçeği tespit etmiş: Genç Boratav. Doğrudur, Hocam her vakit gençtir.2
Şimdilerde biz de hasbelkader hocalık yapmaya çalışıyoruz. Ortada bir ödev yapacakları bahiste kaynak sormak için öğrenciler gelirler. Hemilk evvel Korkut Hocam’ın öbür bir magnum opusu olan Türkiye İktisat Tarihi’ni öneririm; tıpkı vakitte bahis ne olursa olsun. Bir orta kendimden şüphelendim, sanki diğer bir şey bilmiyor muyum diye. Fakat niye bu değildi, öğrencilerimi önemsememdi. Sonsuz bilgelik pınarından yararlansınlar istiyordum. Öyledir Korkut Hocam, sonsuz bir bilgelik çınarıdır. Büyük devrimci aydın Paul Sweezy ortamızdan göçtüğünde akabinde bir anma yazısı yazmıştı; başlığı yanılmıyorsam “Bir Bilge Marksistin Ardından” idi. Sweezy öyleydi, 70li yaşlarında bile masaları yumruklayarak haykırırdı bir gün Amerika’ya bile gelecek sosyalizm diye. 70li yaşlarında devrimci ve çocuktu. Bir vakit içinder yazmıştım; devrimciler çocuktur, çocuklar ise devrimci.
Korkut Hocam bilgelik çınarıdır. Her bilge kadar mütevazidir; daha fazla bilmenin daha fazlasını merak etmek olduğunu bilir. Bilge mi; varlığı itimat vericidir. Hocam her nereye çağrılsa sarfiyat. Farkında mıdır bilmem, ancak nereye gitse, girdiği ortama sıcak bir inanç duygusu yayılır. Varlığı sıcaklık ve inanç manasına gelir.
Kendisini evvel yapıtlarıyla tandım, daha sonra, Mülkiye’de nazaranve başlayınca, dostlarım aracılığıyla şahsi olarak tanıma fırsatı buldum. Bilgeliğe eşlik eden mütevazilik ve sıcaklık, işte bu biçimde anladım. Bu ülke, “biz”, ondan yalnızca kuramsal ve siyasal bir ders öğrenmiyoruz, faziletli ve büyük insanlığın ne demek olduğunu da öğreniyoruz. Tahminen bu daha da kıymetlidir. Hoca her vakit inanç verici, sıcak ve davetkârdır.
Şöyle anlatayım. Hani kimi vakit bilmediğiniz bir yerde, aşina olmadığınız bir yerde yol sormanız gerekir ya, hani işte bu biçimde etraftan geçen insanların suretlerini süzer ve size en sıcak ve en davetkâr olanı ararsınız ya, işte Hocam aslında o aradığınız kişidir her vakit. Ona sorarsınız, zira o “öteki”, “yabancı”, “tanınmayan” değildir, “biz”dir, ortak olduğumuz, modülü olduğumuz “biz”in modülüdür. Bu toprakların birikmiş inancı, bilgeliği, yiğitliği ve insanlığıdır. Bu niçinle en yalnız hissettiğimizde onu ararız.
Çocuklar mı? Devrimcidirler. Her devrimci kadar açık yürekli ve teklifsiz, ve hesapsızdırlar. Çocuklar sıcaklığı, “biz”liği, ve bilgeliği gerçek hayatın türlü melanetiyle, fitnesiyle, öfkesiyle dimağları çürütülmüş biz yetişkinlerden daha güzel görürler, ve dahi çabuk algılarlar. Haksız ve hukuksuz bir biçimde işten atılan dostumuz Nilgün Erdem’in meskeninde yemekteydik; ki kendisi Korkut Hocam’ın fakültedeki son asistanı olmak talihine nail olmuştu. Hocam da ortamızdaydı. Oğlum 8 yaşında idi bu biçimdelar. Bırakacak kimse yok diye onu da götürmüştük yemeğe. Hocamın çocuklarla da ortası epeyce uygundur. Oğlumla sohbet etmişti; ne konuştular bilmiyorum. Bundan kısa bir süre daha sonra her babanın oğluyla yaptığı buyurgan sohbetlerden birini yapıyordum. özetlemek gerekirsesı babalık despotizmini kullanarak ona kendimce üst perdeden akıl veriyordum; matematikle ortası âlâ olsun istiyordum vakit içinder. Ona matematiğin geleceği ve düşünsel gelişimi için ne kadar değerli olduğunu anlatıyordum ki bir yerde sözümü kesti. “Baba Korkut Hoca da güzel matematik biliyor mudur?” dedi. Şaşırdım. Anladım ki şayet Korkut Hoca da matematiği yeterli biliyorsa bu matematiğin sahiden değerli bir şey olduğu manasına gelecekti oğlum için. Ben de Hocam’ın itibarını sömürdüm, “tabii ki” dedim. Anladım ki Hocam yalnızca sizin, benim değil her insanın öğretmenidir. “Biz”i bize öğreten muallimdir her daim.
Ve Yalçın Hocam. Yalçın Hocam kuram kadar duyguyu da düzgün aktarır. Bir kitabının girişinde (ki kitaplara yazdığı girişler kimi vakit kitaptan bile daha ilgi cazibeli olurlar) I. İnönü Savaşı’nın olmadığını keşfettiğimde günlerce daktilomun başına oturamadım demişti. Bilgiye ve öğrenmeye, ve keşfe karşı bu cinsten bir coşkuyu ben hiç yaşamadım. Yalçın Hocam öğrenmenin ve merakın, coşkunun kaynağı olduğunu öğretti her vakit.
yaşamımda hiç bir sureli yayını, mecmuayı, Toplumsal Kurtuluş’u takip ettiğim heyecanla takip etmedim. Hocam ile o mecmua vesilesiyle tanıştım. Mecmua etrafında arkadaşlarım vardı; kimi vakit onlardan alırdım mecmuayı kimi vakit de kitapçılardan. Lakin çıktığı gün alırdım; ne vakit çıkacağını haber alırdım. Harikulade bir mecmuaydı vesselam. Artık birebir gün yazmaktan onur durduğum Mesut Abi (Mesut Odman) vardı takımda, İlhan Akalın’ı hatırlıyorum. Mecmuayı bir gecede okuyup bitirirdim. Lakin en epey Hocam ne demiş ne yazmış onu merak ederdim. Hocam hem kendi ismiyle birebir vakitte mahlasla yazardı galiba (mesela mecmuada Çelik Alım yazardı; Yalçın Hoca olduğundan şüpheleniyordum). Çok şey öğrendim, en hayli da düşünmeyi ve merak etmeyi. Hocam en epeyce merakı yaratmayı ve aşılamayı sever; kendisi fazlaca meraklıdır. Hocamın düşünen insan başını kozmostaki en hoş şey olarak gördüğünü biliyorum.
Sosyal niyette abartılı tezlere ve kadro fiyat üzere taraf tutmaya ekseriyetle yer yoktur. Lakin ben artık tezli bir yargıda bulunacağım. Tez ediyorum Sovyetler Birliği’nde Sosyalizmin Kuruluşu yazılmış en uygun kitaplardan biridir. Kurgusu, lisanı ve şiddeti, ve içsel estetiği muazzamdır. Hala derslerde bu kitaptaki burjuva iktisadına yönelik tenkitleri kullanırım. Aslında ecnebi lisanlara çevrilmiş olsa idi dünya Marksistlerinin ve toplumsal bilimcilerinin başucu kitaplarından biri olurdu herbiçimde. Fakat Yalçın Hocam buna tenezzül etmedi. Bir defasında, benim buna gereksinimim yok, bu topraklar bana yetiyor demişti. “Biz” ona yetiyorduk her vakit. Tıpkı Korkut Hocam üzere o da “biz”di, bu toprakların niyete açlığını, sosyalist iktidara hasretini, ve merakını temsil etti her vakit.
Aydın Üzerine Tezler’i birinci okuduğum vakit içinderı hatırlarım, şok olmuştum. Solcu bile olsak güya diğerleri “biz”den daha uygun yazıyor önyargısına kimi vakit biz de kapılırız. Aydın Üzerine Tezler ve Korkut Hocam’ın Ziraî Yapılar ve Kapitalizm kitabıyla Tarımda Üretim İlgileri başlıklı uzun polemik yazısı bu cinsten bir önyargıyı en azından benim için yok etti. İsmi geçen eserler “biz”im de yazabildiğimizi ve üretebildiğimizi gösteriyordu. “Biz”im de üniversal bir tartışmaya katkıda bulunabileceğimizi gösteriyordu. Lakin bunların bir ehemmiyeti yoktu. Bu eserler “biz”im merakımızı ve “biz”im niyetimizi temsil ediyorlardı. Aydın Üzerine Tezler mi? Bizden aydın çıkmaz diyerek kendi topraklarını küçümseyen ahmaklara cepheden bir karşılıktı, bu toprakların aydınlarını sevmeyi ben Aydın Üzerine Tezler ile öğrendim.
Yalçın Hocam’ın mahpusluk ile imtihanı bir kezlik bir imtihan değildi. Yalnızca benim aklım yeteli beri tekraren girip çıktığını bilirim. Ve ülkede vatanseverliğin ve sosyalistliğin kimi vakit mahpusluk ile test edilmesi gerektiğini en çok Yalçın Hocam bilir herbiçimde. Hatta bir daha yazılarından birinde – sıkça içeri girmekten dolayı uzmanlaşmıştı – mahpusluğa nasıl hazırlanılacağını, mahpusa girenin yanına neleri alması gerektiğini bile anlatmıştı. Biliyordu, deneyimlemişti ve bundan da pek hicap duymamıştı. 90ların ortasında Demirel Cumhurbaşkanı, Çiller ise Başbakandı. O, “Ben Demirel’in Cumhurbaşkanı, Çiller’in de Başbakan olduğu bir ülkede yaşayamam diyerek” Paris’e istekli sürgüne gitti. daha sonra, yanlış hatırlamıyorsam, hakkındaki davalardan birinde mahpusluk sonucu katılaşınca, yurda döndü. Dönerken de hapisliğe dönüyorum diye açıklama yaptı. Gelmeyebilirdi, dönmeyebilirdi; epeyce örneği vardır. Fakat döndü, mahpusluğu bile “biz”e borç olarak bildi.
Yalçın Hocam’ın sosyalizme inancı hiç bitmedi. Yalnızca şu tanımlama bile Hocam’ın sosyalizmi sıradan bir gelişme ve kalkınma stratejisinden, bir eşitlik ve ortakçılık programından ötede bir yerde gördüğünün ispatıdır: “Sosyalizm, Bruno kadar inançlı, Balzac kadar meraklı, Thomas More kadar bilge, Erasmus kadar şakacı, Faust kadar öğrenme tutkunu, Gide kadar dünya nimetlerine saldırgan, bir keşiş kadar oruç tutan, tabiat karşısında Einstein kadar şaşıran, kütlesine Tolstoy kadar mistik bir hürmet duyan, Bertrand Russell kadar yaramaz, Nazım kadar saf bir insanı yaratmaya yazgılıdır…”3 Sosyalizm “Yeni İnsan”ı yaratmaya yazgılıdır, aksi takdirde başarısız olmaya mahkumdur. Ben sosyalizmin bundan daha uygun bir tarifini durmadım. Yalçın Hocam “biz”im sosyalizme özlemimizdir.
Korkut Hocam ve Yalçın Hocam; biri dingin bir suyun bilgeliğine ve direncine, başkası ise delidolu akan bir suyun coşkusuna ve arayışına, merakına sahiptir. Bu ülkenin sosyalistlerinin derinliğe ve meraka, bilgeliğe ve coşkuya gereksinimleri var. Korkut Hocam ve Yalçın Hocam, var olsunlar, parıltı olsunlar, ışık olsunlar, yanımızda olsunlar.”