ahmetbeyler
Yeni Üye
Bu yazımda “düşünce idmanı”-“fikir jimnastiği” yapacağım. Zira, ülkedeki tartışmalar rutin dışına çıkmıyor.
Çıkış pozisyon, Ukrayna-Rusya Savaşı! Tartışmaların merkezinde şu soru var; “Savaşa kim sebep oldu?”
Bu bıktırıcı mevzuya tekrar yine sizi sokmamak için Afrika’dan örnek vereceğim:
Ruanda‘da 1994 yılında 800 bin kişinin soykırıma uğrayıp öldürülmesinin niçini neydi?
-Belçika ve Fransa’nın sömürge politikaları…
-Avrupa kaynaklı ırk temeline dayalı teoriler…
-Tutsi bölgesinin verimli tarım alanları…
-Hutu kabilesinden Ruanda devlet liderinin öldürülmesi…
-ABD’nin BM Gücü‘nü çekmesi…
Uzatmayayım… Benzerini Sudan, Irak, Libya, Suriye, Afganistan üzere kaç ülke yaşadı?
Görüyoruz: Ukrayna-Rusya Savaşı üzere tüm sonuçları ortaya çıkaran “niçin” sorusu, bireye bakılırsa farklı karşılık buluyor.
Pekala, gerçek ne? Tek toplumsal gerçeklik olabilir mi? Gerçeklik dediğimizde yalnızca fiziki/maddeyi mi anlamalıyız yahut mukadderat üzere Allah’ın iradesini mi?
Ya da:
Batı merkezli niyet sisteminin “inşasında” çürüklük olabilir mi? Öğretilen “müfredat” ne derece hakikat? Her olaya cevap veren dayatmacı ezber, dünya meseleleri karşısında yetersiz mi kalıyor? Metafiziği saf dışı eden üç yüz yıllık Aydınlanma Çağı, yükselişten ve duraklamadan daha sonra çöküşe mi geçti? Tartışmaların kısır olmasının niçini bu mu?
TEMELİ KİM ATTI
Batı niyet sisteminin temelini, 17’nci yüzyılda Newton fizik kanunları/ determinizm attı.
Dünyaya mekanik (otomatik işleyen saat olarak) bakan fizik kanunları, insanın cihan algısını ve onunla kurduğu -kadercilik gibi- alakaları kökten değiştirdi.
Descartes ideolojide, Newton fizikte -temeli matematik olan- aklı hâkim kıldı. Bu sisteme, “modern bilimsel düşünce” dendi.
Bilim-deney, akıl yalnızca laboratuvarda yoktu. Bilimsellik argümanıyla siyaset, iktisat, felsefe/sosyal bilimler bir daha ele alındı, kurumsallaştırıldı.
Bu fikir sistematiğine tenkitler yapılmadı değil. O denli ya, fizikte ne büyük değişiklikler oldu ancak hâlâ Newton’un etkilediği (mesela kapitalizm) niyet sistematiği dünyaya dayatılıyor!
Bilimin vazgeçilmezi niçinsellik/determinizm, fen alanında olduğu üzere toplumsal bilimlerde de kesin netlikle uygulanabilir mi? Karmaşık olaylar “tek formül” ile açıklanabilir mi? Toplumsal bilimlerde misal “niçin”, her seferinde dünyanın dört yanında emsal “kararı” doğurur mu?
Hele… sıradan indirgemeci (“Putin delidir” gibi) salt insan davranışı üzerinden giderek olayları açıklamak aldatıcı olmaz mı?
Evet, Newton fiziği üzerinden inşa eden toplumsal bilimlerin sorgulanması gerekmiyor mu artık?
SORGULAMAK KURAL
Metafizik durağanlık idi; zıddı, değişimi savunan materyalizm.
Aydınlanma Çağı’nın en tutkulu kavramı, “ilerleme” niyeti idi. Sistemli ilerlemeyi sağlayacak tek güç ise maddeyi temel alan, dünyevi- somut bilim idi…
Fakat bazılarına göre:
Bilimsel gelişme evrimsel süreç üzere sıralı ve kesintisiz ilerlemiyor.
Bilimin akılcı ve tarafsız bir faaliyet olduğu gerçeği yansıtmıyor. Örneğin:
Feyarebend’e nazaran, “bilimin haricinde diğer kurtuluş yahut hakikat yoktur” söylemi masaldan ibaretti…
Kuhn’a göre, bilim paradigmaya/modele göre değişirdi; bilimi yönlendiren ana faktör, bilim erkeklerinın ruhsal ve sosyolojik özellikleriydi…
Nedham’a nazaran, “gerçeğe sadece bilimsel doğrularla ulaşılabilir” söylemi “bir Anglo-Sakson hastalığıydı!” İnsanın anlayamadığı, gözlemleyemediği yahut ölçemediği her şeyi reddetmesiyle indirgemeci bir zihniyet oluşturmuşlardı!
Marksist (Habermas, Marcuse, Baudrillard gibi) Frankfurt Okulu temsilcileri pozitivist çağdaş bilimin, her şeyin temelini mekanikleştirme ve evrenselleştirme eforlarını, hayatın doğasına-dengesine müdahale olarak gördü. Ve bu hareketin temelinde, kolay yönetilebilir homojen/türdeş dünya yaratma projesi olduğunu ileri sürdüler…
“Ukrayna- Rusya Savaşı’nda kim haklı” sorusuna verilen cevaplara bu açıyla da bakın.
Yıl, 2022. Batı’nın geldiği yer neresi?
Batı’da çoğunluğun tıpkı başa sahip olmasının temelinde ne yatıyor?
Maddi gerçeklere dayanan pozitivist bakış açısı gerçek mu, yoksa Batı aydınlanması çöküyor mu?
Batı ve Doğu içinde bir daha doğmakta olan yeni Soğuk Savaş’ın temelinde hangi düşünsel paradigma var?
Sıkıntı yalnızca Ukrayna-Rusya Savaşı da değil… COV 19 salgını ABD’de 979 bin kişinin canını alırken, 1.5 milyar nüfusu Çin’de vefat niçin 5 bin ile hudutlu oldu?
Kapitalizmi de doğuran Batı fikir geleneğini sorgulamadan hiç bir soruya gerçekçi cevap veremezsiniz!
Soner Yalçın
Çıkış pozisyon, Ukrayna-Rusya Savaşı! Tartışmaların merkezinde şu soru var; “Savaşa kim sebep oldu?”
Bu bıktırıcı mevzuya tekrar yine sizi sokmamak için Afrika’dan örnek vereceğim:
Ruanda‘da 1994 yılında 800 bin kişinin soykırıma uğrayıp öldürülmesinin niçini neydi?
-Belçika ve Fransa’nın sömürge politikaları…
-Avrupa kaynaklı ırk temeline dayalı teoriler…
-Tutsi bölgesinin verimli tarım alanları…
-Hutu kabilesinden Ruanda devlet liderinin öldürülmesi…
-ABD’nin BM Gücü‘nü çekmesi…
Uzatmayayım… Benzerini Sudan, Irak, Libya, Suriye, Afganistan üzere kaç ülke yaşadı?
Görüyoruz: Ukrayna-Rusya Savaşı üzere tüm sonuçları ortaya çıkaran “niçin” sorusu, bireye bakılırsa farklı karşılık buluyor.
Pekala, gerçek ne? Tek toplumsal gerçeklik olabilir mi? Gerçeklik dediğimizde yalnızca fiziki/maddeyi mi anlamalıyız yahut mukadderat üzere Allah’ın iradesini mi?
Ya da:
Batı merkezli niyet sisteminin “inşasında” çürüklük olabilir mi? Öğretilen “müfredat” ne derece hakikat? Her olaya cevap veren dayatmacı ezber, dünya meseleleri karşısında yetersiz mi kalıyor? Metafiziği saf dışı eden üç yüz yıllık Aydınlanma Çağı, yükselişten ve duraklamadan daha sonra çöküşe mi geçti? Tartışmaların kısır olmasının niçini bu mu?
TEMELİ KİM ATTI
Batı niyet sisteminin temelini, 17’nci yüzyılda Newton fizik kanunları/ determinizm attı.
Dünyaya mekanik (otomatik işleyen saat olarak) bakan fizik kanunları, insanın cihan algısını ve onunla kurduğu -kadercilik gibi- alakaları kökten değiştirdi.
Descartes ideolojide, Newton fizikte -temeli matematik olan- aklı hâkim kıldı. Bu sisteme, “modern bilimsel düşünce” dendi.
Bilim-deney, akıl yalnızca laboratuvarda yoktu. Bilimsellik argümanıyla siyaset, iktisat, felsefe/sosyal bilimler bir daha ele alındı, kurumsallaştırıldı.
Bu fikir sistematiğine tenkitler yapılmadı değil. O denli ya, fizikte ne büyük değişiklikler oldu ancak hâlâ Newton’un etkilediği (mesela kapitalizm) niyet sistematiği dünyaya dayatılıyor!
Bilimin vazgeçilmezi niçinsellik/determinizm, fen alanında olduğu üzere toplumsal bilimlerde de kesin netlikle uygulanabilir mi? Karmaşık olaylar “tek formül” ile açıklanabilir mi? Toplumsal bilimlerde misal “niçin”, her seferinde dünyanın dört yanında emsal “kararı” doğurur mu?
Hele… sıradan indirgemeci (“Putin delidir” gibi) salt insan davranışı üzerinden giderek olayları açıklamak aldatıcı olmaz mı?
Evet, Newton fiziği üzerinden inşa eden toplumsal bilimlerin sorgulanması gerekmiyor mu artık?
SORGULAMAK KURAL
Metafizik durağanlık idi; zıddı, değişimi savunan materyalizm.
Aydınlanma Çağı’nın en tutkulu kavramı, “ilerleme” niyeti idi. Sistemli ilerlemeyi sağlayacak tek güç ise maddeyi temel alan, dünyevi- somut bilim idi…
Fakat bazılarına göre:
Bilimsel gelişme evrimsel süreç üzere sıralı ve kesintisiz ilerlemiyor.
Bilimin akılcı ve tarafsız bir faaliyet olduğu gerçeği yansıtmıyor. Örneğin:
Feyarebend’e nazaran, “bilimin haricinde diğer kurtuluş yahut hakikat yoktur” söylemi masaldan ibaretti…
Kuhn’a göre, bilim paradigmaya/modele göre değişirdi; bilimi yönlendiren ana faktör, bilim erkeklerinın ruhsal ve sosyolojik özellikleriydi…
Nedham’a nazaran, “gerçeğe sadece bilimsel doğrularla ulaşılabilir” söylemi “bir Anglo-Sakson hastalığıydı!” İnsanın anlayamadığı, gözlemleyemediği yahut ölçemediği her şeyi reddetmesiyle indirgemeci bir zihniyet oluşturmuşlardı!
Marksist (Habermas, Marcuse, Baudrillard gibi) Frankfurt Okulu temsilcileri pozitivist çağdaş bilimin, her şeyin temelini mekanikleştirme ve evrenselleştirme eforlarını, hayatın doğasına-dengesine müdahale olarak gördü. Ve bu hareketin temelinde, kolay yönetilebilir homojen/türdeş dünya yaratma projesi olduğunu ileri sürdüler…
“Ukrayna- Rusya Savaşı’nda kim haklı” sorusuna verilen cevaplara bu açıyla da bakın.
Yıl, 2022. Batı’nın geldiği yer neresi?
Batı’da çoğunluğun tıpkı başa sahip olmasının temelinde ne yatıyor?
Maddi gerçeklere dayanan pozitivist bakış açısı gerçek mu, yoksa Batı aydınlanması çöküyor mu?
Batı ve Doğu içinde bir daha doğmakta olan yeni Soğuk Savaş’ın temelinde hangi düşünsel paradigma var?
Sıkıntı yalnızca Ukrayna-Rusya Savaşı da değil… COV 19 salgını ABD’de 979 bin kişinin canını alırken, 1.5 milyar nüfusu Çin’de vefat niçin 5 bin ile hudutlu oldu?
Kapitalizmi de doğuran Batı fikir geleneğini sorgulamadan hiç bir soruya gerçekçi cevap veremezsiniz!
Soner Yalçın