ahmetbeyler
Yeni Üye
Türkiye’nin gündemi bir yandan ekonomik kriz başka yandan ise Rusya-Ukrayna savaşı. Lakin iki ülkenin savaşı, Türkiye’de mutfaklarda yaşanan yangını daha da alevlendirdi. Yılda 900 bin ton civarında ayçiçeği yağı tüketimi olan Türkiye’deki yerli üretim bunun lakin yarısını karşılayabilir durumda. Yağ açığını ithalatla kapatma yoluna giden Türkiye, dünyanın en büyük ithalatçısı pozisyonunda. en çok ayçiçeği yağını ise Rusya’dan alıyoruz. “bakılırsavden affını isteyen” bakanlar ortasına katılan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin “Paramız var ki ithalat yapabiliyoruz” kelamlarının çoğunlukla anımsandığı bugünlerde ayçiçeği yağının litresi 50 TL düzeyini aştı. Bakanlığın ayçiçeği üreticisine verdiği dekar başına toplam 34 TL’lik dayanak ise bir litre ayçiçeği almaya yetmiyor.
TÜRKİYE AYÇİÇEĞİ YAĞINDA DÜNYANIN EN BÜYÜK İTHALATÇISI OLDU
Ayçiçeği yağında dünyanın en büyük ithalatçısı olan Türkiye’nin üretimi tüketiminin fakat yarısını karşılayabiliyor. Kişi başına yıllık ayçiçeği yağı tüketimi ortalama 40 litreyi bulurken yıllık tüketim yaklaşık 900 bin ton düzeyinde. Türkiye’de üretilen ayçiçeğinden elde edilen yağ ölçüsü 400-450 bin ton civarında. Gereksinimin geri kalanını ithalatla karşılamak zorunda kalan Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ülke ise Rusya ve Ukrayna. Türkiye’de ayçiçeği üreticisine mazot ve gübre dahil toplamda dekar başına 34 TL takviye veriliyor. Dekar başına verilen takviyenin meblağı ile bugün bir litre ayçiçeği yağı dahi alınamazken, ithalatta yapılan gümrük indirimleri yerli üreticinin toprağa küsmesine niye oluyor.
* Konya’da bir ayçiçeği tarlası
BAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞUN RAPORU BİR YIL EVVEL UYARMIŞ
Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) tarafınca Haziran 2021’de hazırlanan Ayçiçeği Raporu, aslında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bir yıl evvel daldaki çarpıcı tabloyu gözler önüne seriyor. Bakanlığa bağlı bir kurumun hazırladığı raporda, dünyada ve Türkiye’deki ayçiçeği üretimine ait datalar ve beklentilere yer veriliyor.
TÜRK HALKININ TÜKETTİĞİ AYÇİÇEĞİ YAĞININ YARISI İTHAL GELİYOR
Türkiye’de gerek süratli nüfus artışı ve gerekse kişi başına artan tüketim kararı bitkisel yağ tüketiminde daima bir artış gözlendiği ve yağ üretiminin, tüketimi karşılayamadığı kaydedilen raporda, “Bu niçinle giderek artan yağ açığını karşılamak için ithalat yoluna gidilmektedir. 2019/2020 devrinde kişi başına tüketim 40 kg iken yeterlilik derecesi %60,1’dir. Türkiye’nin ithalat ve ihracat datalarına bakıldığında 2020 yılı ihracatı 2,5 bin ton, ithalatı ise 1,04 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı yılın birinci dört ayında ayçiçeği ihracatı 118 bin ton, ayçiçeği ithalatı ise 853 bin tondur” bilgisine yer veriliyor.
* Türkiye’nin ayçiçeği üretimi yağ gereksiniminin yaklaşık yarısını karşılamaya yetiyor
YILLIK TÜKETİM 900 BİN TON, ÜRETİM 400-450 TON CİVARINDA
Türkiye’deki ayçiçeği yağı tüketiminin yıllık yaklaşık 900 bin ton olduğu belirtilen raporda, “Ancak ülke mahsulünden elde edilen ayçiçeği yağı ise yıllık yaklaşık olarak 400-450 bin ton olmaktadır. Ortaya çıkan bu açık ithalat ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu niçinle ayçiçeği, ülkemizin değerli ithal kalemlerinden biri olup, Türkiye dünyada en büyük ithalatçı ülke konumundadır” tabirlerine yer veriliyor.
DÜNYANIN EN BÜYÜK AYÇİÇEĞİ ÜRETİCİSİ RUSYA VE UKRAYNA
2020/21 pazarlama yılında dünyada en çok ayçiçeği tarımı yapılan ülkelerin Rusya, Ukrayna, AB, Arjantin ve Çin olarak sıralandığı raporda; Rusya, Ukrayna ve AB ülkelerinin dünya ayçiçeği üretiminin yüzde 72,9’unu gerçekleştirdiği kaydedilerek şu bilgilere yer veriliyor:
“2021/2022 pazarlama yılında dünya ayçiçeği üretiminde %10 oranında bir artış beklenirken, bundan evvelki pazarlama yılına nazaran Rusya’nın ayçiçeği üretiminde %9,3, Ukrayna’da ise %18,4 oranında artış olacağı öngörülmektedir. 2020/2021 pazarlama yılında, ayçiçeği tohum ihracatında, AB %18,9 ile birinci sırada yer alırken, bundan evvelki yıl %33,6’lık hisseyle birinci sırada yer alan Rusya %18,1 ile ikinci sırada yer almaktadır.
* Rusya ve Ukrayna üzere ülkelerin en büyük üreticiler olduğu ayçiçeğinde Türkiye ithalata bağımlı durumda
DÜNYA İTHALATININ YÜZDE 62’SİNİ AB VE TÜRKİYE’YE
Kelam konusu pazarlama yılında toplam ihracatın %75,1’i AB, Moldova, Çin, Kazakistan ve Rusya tarafınca yapılmaktadır. 2020/2021pazarlama yılında dünya ayçiçeği tohum ithalatının %62,9’u Avrupa Birliği ve Türkiye tarafınca gerçekleştirilmiştir. Birebir pazarlama yılında AB ayçiçeği ithalat ölçüsünde bundan evvelki pazarlama yılına nazaran %28,4 oranında, Türkiye ayçiçeği ithalat ölçüsünde ise %15,1 oranında bir azalış gerçekleşmiştir.
ülkelere nazaran ayçiçeği ithalat oranları
* Türkiye’nin ayçiçeği ithal ettiği ülkeler
TÜRKİYE’DEKİ AYÇİÇEĞİ EKİM ALANI YÜZDE 3 AZALDI
Türkiye’de 2020/2021 döneminde ayçiçeği ekim alanı bundan evvelki döneme bakılırsa %3,2 oranında azalarak 728 bin hektar olmuştur.2020 yılında Türkiye yağlık ayçiçeği ekim alanı 650 bin ha’dır. Tekirdağ (142 bin ha), Edirne (90 bin ha), Adana (60 bin ha), Kırklareli (77 bin ha) ve Konya (66 bin ha)yağlık ayçiçeği ekim alanının %67’sini oluşturmaktadır. Ayçiçeği üretimi; Türkiye’de 2020/2021 döneminde ayçiçeği üretim ölçüsü bundan evvelki döneme oranla %1,6oranında azalarak 2 milyon ton olmuştur. Bunun 1,9 milyon tonu yağlık olarak üretilmiştir. 2020 yılı yağlık ayçiçeği üretiminde Tekirdağ (353 bin ton), Konya (278 bin ton), Adana (195 bin ton), Edirne (240 bin ton) ve Kırklareli (226 bin ton) birinci sıralarda yer almıştır. TÜİK bilgilerine bakılırsa 2021 yılı ayçiçeği üretiminin bundan evvelki yıla bakılırsa %14,7 oranında artarak 2,4 milyon ton olacağı kestirim edilmektedir.”
* Türkiye ayçiçeği ekim alanları
ÜRETİCİYE DEKAR BAŞINA TOPLAM 34 TL TAKVİYE VERİLİYOR
Türkiye’deki ayçiçeği üreticisine verilen takviyelere de değinilen raporda, “Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) dâhil olan çiftçilere 2020 yılı Fark Ödemesi Takviyesi Ünite Ölçüsü 50 kr/kg, Mazot takviyesi 26TL/da ve Gübre takviyesi 8 TL/da olmak üzere toplamda 34 TL/da, Organik tarım takviyesi; III. Kategori üretim için; 30 TL/da olarak uygulanmaktadır. Patates siğili hastalığı görülen (Adana, Afyonkarahisar, Aksaray, Artvin, Ankara, Bursa; Gümüşhane, Iğdır, Kayseri, Niğde, Nevşehir, Ordu, Sivas ve Trabzon) alanlarda yağlık ayçiçeği, aspir, kanola ve soya üretimi yapan çiftçilere aldığı alternatif ödeme takviyesi 110 TL/da’dır. Başka yandan, Türkiye’de ayçiçeği tohumu ve ham yağ ithalatında gümrük vergisi ve nezaret fiyatı uygulamaları devam etmektedir. Türkiye’de yağlık ayçiçeği uzun yıllardır üretimini teşvik etmek ve bitkisel yağ açığını giderebilmek hedefiyle devlet desteklemesi kapsamındadır” detaylarıne yer veriliyor.
COVİD-19 niçinİYLE RUSYA VE UKRAYNA İHRACATI KISITLADI
COVID-19 pandemisi niçiniyle ayçiçeği ihracatçı olan Rusya, Romanya, Ukrayna, Moldova üzere ülkelerin ihracat kısıtlamaları ve yasaklamaları uygulamaya başlamalarının büyük risk oluşturduğu görüşüne de yer verilen raporda, ithalattaki gümrük indirimleri ve geleceğe yönelik beklentiler ise şu biçimde özetleniyor: “Türkiye’de Ayçiçeği tohumu ithalatındaki %27 olan gümrük vergisi oranı yapılan mevzuat düzenlemesi ile 31 Mayıs 2020 tarihine kadar %9, 01-30 Haziran 2020 tarihleri içinde %13 olarak uygulanmıştır. 25 Kasım 2020 tarihindeki Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı sonucu ile ham ayçiçeği yağı ithalatında alınan %36 gümrük vergisi %3’e, ton başına alınan 280 Euro olan Toplu Konut Fonu ödemesi 60 Euro’ya düşürülmüştür. Yeni oranlar 1 Temmuz 2021 tarihine kadar geçerli olacaktır.
2030’DA TÜRKİYE’NİNAYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI 1 MİLYON TONU AŞACAK
2004-2015 yılları ortası dalgalanmalar ve trend dikkate alınarak yapılan kestirimlere göre; Türkiye’de 2030 yılında yağlık ayçiçeği üretim ölçüsünün 2,3 milyon ton, ayçiçeği tüketim ölçüsünün 3,6 milyon ton, ayçiçeği ithalatının ise ortalama 1,1 milyon ton düzeyine yükseleceği varsayım edilmektedir. Birebir araştırmada, ayçiçeği fiyatlarındaki 1 kuruşluk artışın ayçiçeği üretimini ortalama 3.177 ton artırırken, prim ödemesindeki birebir artışın üretimi ortalama 31.771 ton artıracağı hesaplanmıştır. ötürüsıyla; ayçiçeği üretimini destekleyici siyasetlerin, genel olarak ayçiçeği çiftçilerinin üretim maliyetlerini düşürerek daha aktif bir üretim yapılmasına da imkan sağlayacağı iddia edilmektedir.”
Yusuf Yavuz
Grafikler: (Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) Ayçiçeği Raporu, Haziran 2021)
TÜRKİYE AYÇİÇEĞİ YAĞINDA DÜNYANIN EN BÜYÜK İTHALATÇISI OLDU
Ayçiçeği yağında dünyanın en büyük ithalatçısı olan Türkiye’nin üretimi tüketiminin fakat yarısını karşılayabiliyor. Kişi başına yıllık ayçiçeği yağı tüketimi ortalama 40 litreyi bulurken yıllık tüketim yaklaşık 900 bin ton düzeyinde. Türkiye’de üretilen ayçiçeğinden elde edilen yağ ölçüsü 400-450 bin ton civarında. Gereksinimin geri kalanını ithalatla karşılamak zorunda kalan Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ülke ise Rusya ve Ukrayna. Türkiye’de ayçiçeği üreticisine mazot ve gübre dahil toplamda dekar başına 34 TL takviye veriliyor. Dekar başına verilen takviyenin meblağı ile bugün bir litre ayçiçeği yağı dahi alınamazken, ithalatta yapılan gümrük indirimleri yerli üreticinin toprağa küsmesine niye oluyor.
* Konya’da bir ayçiçeği tarlası
BAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞUN RAPORU BİR YIL EVVEL UYARMIŞ
Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) tarafınca Haziran 2021’de hazırlanan Ayçiçeği Raporu, aslında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bir yıl evvel daldaki çarpıcı tabloyu gözler önüne seriyor. Bakanlığa bağlı bir kurumun hazırladığı raporda, dünyada ve Türkiye’deki ayçiçeği üretimine ait datalar ve beklentilere yer veriliyor.
TÜRK HALKININ TÜKETTİĞİ AYÇİÇEĞİ YAĞININ YARISI İTHAL GELİYOR
Türkiye’de gerek süratli nüfus artışı ve gerekse kişi başına artan tüketim kararı bitkisel yağ tüketiminde daima bir artış gözlendiği ve yağ üretiminin, tüketimi karşılayamadığı kaydedilen raporda, “Bu niçinle giderek artan yağ açığını karşılamak için ithalat yoluna gidilmektedir. 2019/2020 devrinde kişi başına tüketim 40 kg iken yeterlilik derecesi %60,1’dir. Türkiye’nin ithalat ve ihracat datalarına bakıldığında 2020 yılı ihracatı 2,5 bin ton, ithalatı ise 1,04 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı yılın birinci dört ayında ayçiçeği ihracatı 118 bin ton, ayçiçeği ithalatı ise 853 bin tondur” bilgisine yer veriliyor.
* Türkiye’nin ayçiçeği üretimi yağ gereksiniminin yaklaşık yarısını karşılamaya yetiyor
YILLIK TÜKETİM 900 BİN TON, ÜRETİM 400-450 TON CİVARINDA
Türkiye’deki ayçiçeği yağı tüketiminin yıllık yaklaşık 900 bin ton olduğu belirtilen raporda, “Ancak ülke mahsulünden elde edilen ayçiçeği yağı ise yıllık yaklaşık olarak 400-450 bin ton olmaktadır. Ortaya çıkan bu açık ithalat ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu niçinle ayçiçeği, ülkemizin değerli ithal kalemlerinden biri olup, Türkiye dünyada en büyük ithalatçı ülke konumundadır” tabirlerine yer veriliyor.
DÜNYANIN EN BÜYÜK AYÇİÇEĞİ ÜRETİCİSİ RUSYA VE UKRAYNA
2020/21 pazarlama yılında dünyada en çok ayçiçeği tarımı yapılan ülkelerin Rusya, Ukrayna, AB, Arjantin ve Çin olarak sıralandığı raporda; Rusya, Ukrayna ve AB ülkelerinin dünya ayçiçeği üretiminin yüzde 72,9’unu gerçekleştirdiği kaydedilerek şu bilgilere yer veriliyor:
“2021/2022 pazarlama yılında dünya ayçiçeği üretiminde %10 oranında bir artış beklenirken, bundan evvelki pazarlama yılına nazaran Rusya’nın ayçiçeği üretiminde %9,3, Ukrayna’da ise %18,4 oranında artış olacağı öngörülmektedir. 2020/2021 pazarlama yılında, ayçiçeği tohum ihracatında, AB %18,9 ile birinci sırada yer alırken, bundan evvelki yıl %33,6’lık hisseyle birinci sırada yer alan Rusya %18,1 ile ikinci sırada yer almaktadır.
* Rusya ve Ukrayna üzere ülkelerin en büyük üreticiler olduğu ayçiçeğinde Türkiye ithalata bağımlı durumda
DÜNYA İTHALATININ YÜZDE 62’SİNİ AB VE TÜRKİYE’YE
Kelam konusu pazarlama yılında toplam ihracatın %75,1’i AB, Moldova, Çin, Kazakistan ve Rusya tarafınca yapılmaktadır. 2020/2021pazarlama yılında dünya ayçiçeği tohum ithalatının %62,9’u Avrupa Birliği ve Türkiye tarafınca gerçekleştirilmiştir. Birebir pazarlama yılında AB ayçiçeği ithalat ölçüsünde bundan evvelki pazarlama yılına nazaran %28,4 oranında, Türkiye ayçiçeği ithalat ölçüsünde ise %15,1 oranında bir azalış gerçekleşmiştir.
ülkelere nazaran ayçiçeği ithalat oranları
* Türkiye’nin ayçiçeği ithal ettiği ülkeler
TÜRKİYE’DEKİ AYÇİÇEĞİ EKİM ALANI YÜZDE 3 AZALDI
Türkiye’de 2020/2021 döneminde ayçiçeği ekim alanı bundan evvelki döneme bakılırsa %3,2 oranında azalarak 728 bin hektar olmuştur.2020 yılında Türkiye yağlık ayçiçeği ekim alanı 650 bin ha’dır. Tekirdağ (142 bin ha), Edirne (90 bin ha), Adana (60 bin ha), Kırklareli (77 bin ha) ve Konya (66 bin ha)yağlık ayçiçeği ekim alanının %67’sini oluşturmaktadır. Ayçiçeği üretimi; Türkiye’de 2020/2021 döneminde ayçiçeği üretim ölçüsü bundan evvelki döneme oranla %1,6oranında azalarak 2 milyon ton olmuştur. Bunun 1,9 milyon tonu yağlık olarak üretilmiştir. 2020 yılı yağlık ayçiçeği üretiminde Tekirdağ (353 bin ton), Konya (278 bin ton), Adana (195 bin ton), Edirne (240 bin ton) ve Kırklareli (226 bin ton) birinci sıralarda yer almıştır. TÜİK bilgilerine bakılırsa 2021 yılı ayçiçeği üretiminin bundan evvelki yıla bakılırsa %14,7 oranında artarak 2,4 milyon ton olacağı kestirim edilmektedir.”
* Türkiye ayçiçeği ekim alanları
ÜRETİCİYE DEKAR BAŞINA TOPLAM 34 TL TAKVİYE VERİLİYOR
Türkiye’deki ayçiçeği üreticisine verilen takviyelere de değinilen raporda, “Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) dâhil olan çiftçilere 2020 yılı Fark Ödemesi Takviyesi Ünite Ölçüsü 50 kr/kg, Mazot takviyesi 26TL/da ve Gübre takviyesi 8 TL/da olmak üzere toplamda 34 TL/da, Organik tarım takviyesi; III. Kategori üretim için; 30 TL/da olarak uygulanmaktadır. Patates siğili hastalığı görülen (Adana, Afyonkarahisar, Aksaray, Artvin, Ankara, Bursa; Gümüşhane, Iğdır, Kayseri, Niğde, Nevşehir, Ordu, Sivas ve Trabzon) alanlarda yağlık ayçiçeği, aspir, kanola ve soya üretimi yapan çiftçilere aldığı alternatif ödeme takviyesi 110 TL/da’dır. Başka yandan, Türkiye’de ayçiçeği tohumu ve ham yağ ithalatında gümrük vergisi ve nezaret fiyatı uygulamaları devam etmektedir. Türkiye’de yağlık ayçiçeği uzun yıllardır üretimini teşvik etmek ve bitkisel yağ açığını giderebilmek hedefiyle devlet desteklemesi kapsamındadır” detaylarıne yer veriliyor.
COVİD-19 niçinİYLE RUSYA VE UKRAYNA İHRACATI KISITLADI
COVID-19 pandemisi niçiniyle ayçiçeği ihracatçı olan Rusya, Romanya, Ukrayna, Moldova üzere ülkelerin ihracat kısıtlamaları ve yasaklamaları uygulamaya başlamalarının büyük risk oluşturduğu görüşüne de yer verilen raporda, ithalattaki gümrük indirimleri ve geleceğe yönelik beklentiler ise şu biçimde özetleniyor: “Türkiye’de Ayçiçeği tohumu ithalatındaki %27 olan gümrük vergisi oranı yapılan mevzuat düzenlemesi ile 31 Mayıs 2020 tarihine kadar %9, 01-30 Haziran 2020 tarihleri içinde %13 olarak uygulanmıştır. 25 Kasım 2020 tarihindeki Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı sonucu ile ham ayçiçeği yağı ithalatında alınan %36 gümrük vergisi %3’e, ton başına alınan 280 Euro olan Toplu Konut Fonu ödemesi 60 Euro’ya düşürülmüştür. Yeni oranlar 1 Temmuz 2021 tarihine kadar geçerli olacaktır.
2030’DA TÜRKİYE’NİNAYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI 1 MİLYON TONU AŞACAK
2004-2015 yılları ortası dalgalanmalar ve trend dikkate alınarak yapılan kestirimlere göre; Türkiye’de 2030 yılında yağlık ayçiçeği üretim ölçüsünün 2,3 milyon ton, ayçiçeği tüketim ölçüsünün 3,6 milyon ton, ayçiçeği ithalatının ise ortalama 1,1 milyon ton düzeyine yükseleceği varsayım edilmektedir. Birebir araştırmada, ayçiçeği fiyatlarındaki 1 kuruşluk artışın ayçiçeği üretimini ortalama 3.177 ton artırırken, prim ödemesindeki birebir artışın üretimi ortalama 31.771 ton artıracağı hesaplanmıştır. ötürüsıyla; ayçiçeği üretimini destekleyici siyasetlerin, genel olarak ayçiçeği çiftçilerinin üretim maliyetlerini düşürerek daha aktif bir üretim yapılmasına da imkan sağlayacağı iddia edilmektedir.”
Yusuf Yavuz
Grafikler: (Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) Ayçiçeği Raporu, Haziran 2021)